håyner
Apparence
Etimolodjeye 1
[candjî]Bodje « hayon » (avou spotchaedje del cawete « -on »), avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes, fé des hayons po vinde des martchandijhes, ou bodje « håye » avou l’ dobe cawete « -ner » des viebes, si tinde come ene håye.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /hɔːj.ˈne/ /hɔːɲ.ˈne/ /oː.wi.ne/ (waitîz cial ådzo e hagnon «ortografeye») (H prumrece)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /hɔːj.ˈne/
- Ricepeures : håy·ner
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | håynêye |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | håynez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | håynans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | håynêynut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | håynêyrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | håynéve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | håynêye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | håyné |
Ôtes codjowaedjes | come tchicter |
håyner
- (viebe å coplemint) stårer (al tere, so ene tåve) po bén mostrer (ene martchandijhe).
- Li rôleu håynéve todi ses cayets sol soû d' l' ouxh.
- Melaneye vént håyner ses martchandijhe dissu l' candlete — Gérard Havelange (fråze rifondowe).
- Çoula n' est bon k' po håyner — Motî Forir (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) bén mostrer (dins ene werene) po poleur vinde.
- Les botikes avént håyné leus pus belès afwaires — Louis Remacle (fråze rifondowe).
- E s' botike, i håynéve totes sôres di vîs rahisses — Motî del Hesbaye (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) bén mostrer (ene sacwè d' bea, k' on ndè fir).
- Gn aveut shijh assîtes di stin, håynêyes ås deus costés do vî bondiu — Lambert-Joseph-Louis Lambillion (fråze rifondowe).
- Dins l' prumire tchambe, les fuziks sont håyners: c' est l' lodjmint des sintineles — Les crwès dins les bruwères (fråze rifondowe).
- Li mèlêye, tot hoûtant l’ zûvion
Djåser d’ mohe-à-l’ låme èt d' påvion,
Hågne è l’ prairèye si noûve mousseûre…
— Joseph Mignolet.
- (pus stroetmint) (mot d’ militaire) stinde ene åre.
- L' an trinte, veyoz vs, ç' a stî nos peres,
K' ont håyné leu poyou stoumak,
Ås côps d' bayonete des calfakes— Joseph Vrindts, "Racontules et råtchåds" (1920), p.159; "Li walon s’dispiète" (fråze rifondowe).
- L' an trinte, veyoz vs, ç' a stî nos peres,
- # (viebe å coplemint) dire, mostrer a tertos.
- Ni vén nén co håyner çoula avå les voyes — Louis Remacle (fråze rifondowe).
- (éndjolike) afitchî so waitroûle.
- Li noû sistinme di manaedjmint des fontes "fontconfig" est on foirt bon sistinme, ki saye di trover å mî les fontes k' i fåt po håyner on tecse, sorlon li lingaedje do tecse — Pablo Sarachaga.
Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.
- sitramer.
- Vos håynez do fôraedje tot l' long d' vosse voye.
- sitramer et piede (des usteyes).
- I håynêye todi ses ostis.
- F. égarer.
- furler (des cwårs).
- Il a håyné tos les liårds di ses parints. Il ont håyné leu patrimoenne.
- F. gaspiller.
- (viebe å prono) : Loukîz a : « si håyner ».
Ratourneures
[candjî]- t' irès håyner des bloukes : dijhêye a onk (ene) ki n' vout nén bouter ni studyî (tot ratuzant les pôvès femes ki rifjhént les bloukes sol plaece sint Lambiet a Lidje).
- håyner s' tiesse po vinde si cou: si gåyoter po-z assaetchî les omes.
Parintaedje
[candjî]- håynêye
- håyneu, håynaedje, håynåjhe
- håynåd, håynåve, håyinreye, håyneure
- håyinmint, håynûle
- dihåyner, dihåynaedje
Ortografeyes
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]mete al tere des martchandijhes
- Almand : ausstellen (de)
- Inglès : to lay out (en)
- Francès : étaler (fr), exhiber (fr), faire étalage (de)
- Neyerlandès : uitstallen (nl)
bén mostrer ene sacwè k' on ndè fir
- Francès : arborer (fr), montrer avec ostentation (fr), faire parade (fr) de; parader (fr), se pavaner (fr)
dire a tertos
Etimolodjeye 2
[candjî]Viebe
[candjî]håyner (1ire troke) (codjowaedje)
I. [v.c.]
- mete ene håye (ene bårire, des coxhes) po bårer on passaedje.
- Il ont håyné leu passaedje; les vatches n' irént pus ddja eviè (ramexhné pa L. Remacle).
- On dit eto : ehåyî.
- F. obstruer, barrer, fermer, barricader.
- håyner ene moussete : (vî mot), (tindreye) "alårdji" ene ployrete tot metans des coxhetes sol costés po-z espaitchî l' tchampinne di passer l' tiesse på dfoû.
- Ci moussete la n' est nén bén håynêye (ramexhné pa L. Remacle).
- sitinde.
- Li så håynêye ses brantches disk' å vivî. Voci vola, on crawieus noejhî håynêye ses brantches dou çki les noejhes pindèt e trokes — Joseph Calozet (fråze rifondowe).
- F. étendre, étaler, déployer.
II. [v.s.c.]
- esse lådje, gros, bén parexhe.
- I håynêye co todi, ci vea la, mågré k' il a stî malåde (ramexhné pa L. Remacle).
- I n' håynêye nén pus k' on wandion so ene boûkete : c' est onk k' est mwinre, on maigurlin.
- F. quantité négligeable.
- parexhe.
- Gn a des djins ki volèt håyner pus k' i n' sont (J.B. Bastin).
- Insi dj' aprindrè çou k' les båsheles si metèt so l' coir pol fé mî håyner (J.B. Bastin).
- Nosse noû recteur håynêye moens k' les sierveus (J. Bastin).
- rl a: ôner.
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon avou spotchaedje del cawete -on
- Viebes do walon avou l' cawete -er
- Mots do walon avou ene dobe cawete
- Viebes do walon avou l' dobe cawete -ner
- Mots avou on H prumrece
- Mots do walon di deus pîs
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come tchicter
- Motlî do walon po les militaires
- Motlî do walon po l' éndjolike
- Viebes å prono do walon
- Mots do walon avou des ratourneures
- Vîs mots do walon
- Motlî do walon po l' tindreye