narene
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Calcaedje do francès « narine » (minme sinse), lu-minme d' on tayon-bodje patwès latén * « narosus ».
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /na.ˈʀɛn/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /na.ˈʀɛn/
- Ricepeures : na·rene
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
narene | narenes |
narene femrin
- trô d’ nez.
- Li laid flairant måssî potince,
Shofele si narene avou s’ doet ! — Joseph Vrindts, ”Racontules et råtchåds” (1920); “L’ oficî Boche” (4 di octôbe 1918) (fråze rifondowe). - Dji vos l’ dimande gn a-t i å monde ene sacwè d’ pus apetixhant cwand, del plaece d’ a costé, li boune odeur do cafè ki passe dins l’ rampono, vént vo kekyî les narenes. — Eugène Gillain, Li vî coqmwâr, Les Cahiers wallons, lº 25, 1939, p. 422 (fråze rifondowe).
- Li laid flairant måssî potince,
- (pa stindaedje do sinse) nez.
- On lzî placreut minme del cråxhe so leus pîs,
Di l’ ôle sol narene et del cråxhe å drî. — Jean Bury, Joyeux rèspleus (1899), "L’awoureux Colas" (fråze rifondowe). - Laide narene ni cnoxhe nén måle odeur. — Arthur Xhignesse, « Bwègnes mèssèdjes » (1905), p.6 (fråze rifondowe).
- Ouy, nolu n’ tuze pus å bon Diu…
L’ erlike a l’ mitan d’ on bresse dju,
Si visaedje a pierdou s’ narene… — Joseph Mignolet, , Li vî bon Diu, Les Cahiers wallons, lº 43, 1943, p. 864 (fråze rifondowe). - Trop malåde po mète mi pèneûse narène
Al cwahante bîhe qui m’bouh’reût so l’costé,
Dji n’vou nin portant qu’on dèye qui m’vèye pène
Brogne ås deûs Walons qu’on vint dè flotch’ter. — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.83. - Tchåssîz lyi ene narene
Sol narene k' il a,
Ou fjhoz l' blanc d' farene
Si n' lest nén dedja. — Louis Lagauche, "L' inmant", Les Djîles, (1947), p. 127 (fråze rifondowe).
- On lzî placreut minme del cråxhe so leus pîs,
- (pus stroetmint) nez d' ene biesse.
- Les tchéns d' tchesse, narene a raeze del tere et cawe dresseye come on ciedje di Påke, shuvèt. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- (pa stindaedje do sinse) (camaerådreçmint) djaive.
- I t' pôreut aploure sol narene ene biscûte come t' end a måy riçû — Albert Maquet (fråze rifondowe).
- Trop malåde po mète mi pèneûse narene
Al cwahante bîhe qui m’bouh’reût so l’costé,
Dji n’vou nin portant qu’on dèye qui m’vèye pène
Brogne ås deûs Walons qu’on vint dè flotch’ter. — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.83.
Ratourneures
[candjî]- fé di s’ narene
- fé peter di s’ narene
- herer s’ narene.
- Mins dvant, come i fåt k’ les efants åyexhe l’ air di dézespecter leus parints, i n’ fåt måy ki Kinåve ki Louwis a heré s’ narene divins tot çoucial, savoz ! — Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.95 (fråze rifondowe).
- ene narene come on pî di stouve, ene narene come on crapåd ashiou so s’ cou : nez språtchî.
- aveur ene fene narene.
- aveur ene flairante narene.
- pårler del narene.
- claper l’ ouxh al narene.
- ene odeur vis hape al narene.
- i n’ voet nén pus lon ki s’ narene
- moenner ene sakî pal narene
- aveur li vint el narene
- saetchî les viers foû del narene
- il a raetchî e l’ air et çoula lyi a rtoumé so l’ narene
- èn nén vey pus lon ki s’ narene
- Tot l’ monde el kidjetéve, et mi,
Sins tuzer pus lon ki m’ narene,
Dji rascoya l’ pôve ôrfulinne,
Ki l’ fwin et l’ froed fjheut djemi. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), « On sai bin pô çou qu’on ramasse », p.81 (fråze rifondowe).
- Tot l’ monde el kidjetéve, et mi,
Parintaedje
[candjî](minme sourdant etimolodjike)
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]- garene (po rire)
- trô d’ narene (avou narene dins l’ sinse di nez)
Notule d’ uzaedje
[candjî]Li sustantif « narene » e walon prind sovint l' plaece do mot « nez » e francès. Il est don bråmint pus corant e walon.
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :