bouxhî djus

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Aplacaedje di : «bouxhî» + «djus».

Vierbire

bouxhî djus (v. å spitron)

(viebe å coplemint) fé toumer (ene djin) tot lyi dnant on côp.
- Vos l' bouxhrîz djus avou on doet — Motî Haust (fråze rifondowe).
- Les pîs des hôtins ni m’ tripelront nén ; les mwins des våréns ni m’ bouxhront nén djus — Ratournaedje des såmes, p. 58 (fråze rifondowe).
- Dji m'trove cåzî bouxhî djus å mwinde vint contrêre — Jean Bosly, ratournant L' imitåcion d' Djezus-Cri. — Jean Bosly, L’ îmitåcion d’ Jèzus-Cris (ratourné di J. Bosly) (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) (camaerådreçmint) touwer.
- Li colera k’ endè bouxhive tant djus,
  Esteut por zels ene vindjince dal copete,
  Et ls enocints fjhént zûner leus clapetes. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.115, “Li Cholèrâ” (fråze rifondowe).
- Vos dvîz tuzer a çoula davance el plaece do fé l' fiesse avou Delfosse … C' est twè ou c' est lu k' a bouxhî l' ome djus? — Paul-Henri Thomsin, ratournant Maigret èt l’danseûse d’å Gai-Moulin, 1994, p. 18 (fråze rifondowe et rarindjeye).
(viebe å coplemint) fé toumer tot distrujhant, fé toumer d' on plin côp.
- I fårè bouxhî ç' meur la djus — Motî d’ Cînè, a «bouchi» (fråze rifondowe et rarindjeye).
- Mins, mågré les côps d' hatches, les côpe-feu k' on-z î drouve,
  Les waezons k' on ritoûne et çou k' on bouxhe djus,
  Come èn infier, li feu passe oute et porshût si ouve
  Avou l' côp d' mwin do diåle ! Li vint, ki huze dissus ! — Louis Lagauche, "L' inmant", (1947), Li ponne dè gård di bwès, p. 148 (fråze rifondowe).
- E 1983, li Walonreye esteut å fén mitan di rascråwes k' ont bén manké del bouxhî djus — Lucyin Mahin, ratournant l' afitcha pol tuzance walone.
(viebe å coplemint) (mot d’ medcén) rinde foirt malåde (des djins, des biesses), tot cåzant d' on må.
- Li pesse, ås pôvès biesses, livréve li guere;
  S' ele ni morént nén totes, totes estént bouxheyes djus — Antoine Kirsch, dins Les biesses acsûtes del pesse (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) wangnî so ene sakî.
- I s' dit bén k' i gn a des vidius
  Ki vont sayî del bate,
  Mins ç' n' est nén zels kel Modele:~bouxhront djus!
  — Louis Lagauche, "Les belès-eures" (1928), p. 63 (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) (mot d’ acleveu di tchvås) fé toumer di s' tchivå.
- Esse bouxhî djus d' si tchvå — Motî Haust (fråze rifondowe).
dins l’ ratourneure : «bouxhî l’ martchî djus».
(viebe å prono) : Loukîz a : « si bouxhî djus ».

Ratourneures

Vos l' bouxhrîz djus avou on doet : dijhêye po s' fote d' on flåwe.

Mots d’ aplacaedje

bouxhe-tot-djus

Sinonimeye

mete al tere

touwer (camaerådeçmint)

rinde foirt malåde

Ortografeyes

Divant 1900 :

bouhî ju : E203 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

bouhî djus : E1 a «bouhî»
bouchi djus : C13 a «bouchi»

E rfondou walon :

bouxhî djus : R10 ^(lére)

Ratournaedjes

mete al tere

Francès : abattre ^(fr), détruire ^(fr), mettre à bas ^(fr)

touwer

Francès : liquider ^(fr), régler son compte ^(fr), zigouiller ^(fr)

rinde foirt malåde

Francès : abattre ^(fr), frapper ^(fr), atteindre ^(fr) (gravement)

fé toumer di s' tchivå

Francès : désarçonner ^(fr), mettre à terre ^(fr)

wangnî so

Francès : surpasser ^(fr), l' emporter ^(fr) sur, vaincre ^(fr)

Pårticipe erirece

bouxhî djus omrin

Pårticipe erirece omrin do viebe "bouxhî djus".

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	bouxhî djus	bouxhîs djus
femrin	bouxheye djus	bouxheyes djus

bouxhî djus omrin

k' a atrapé ene laide maladeye.
- Li pesse, ås pôvès biesses, livréve li guere;
  S' ele ni morént nén totes, totes estént bouxheyes djus — Antoine Kirsch, dins Les biesses acsûtes del pesse (fråze rifondowe).
malåde, coûtchî e s' lét.
coûtchî sol costé, tot djåzant d' on tchvå, d' ene vatche.

Sinonimeye

acsût, djondou, rascråwé

Ratournaedjes

contaminé, atteint
fr= allité
F. être sur le flanc, en décubitus latéral.