noû
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje latén « novă » (« nova ») (minme sinse).
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /nuː/ /nyː/ /njœ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /nuː/
- Ricepeures : nén rcepåve
Addjectif
[candjî]singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | noû | noûs |
femrin atribut | nouve | nouves |
femrin epitete (todi padvant) |
nouve | nouvès |
noû omrin (come addjectif djondrece, todi metou padrî l’ no)
- k' on n' aveut nén dvant, ki n' egzistéve nén dvant, k' on n' s' end a måy siervou.
- Ele sitrime si noû tchapea, si nouve cote, si nouve mousseure.
- I s' a atchté on noû costume, on noû abit, ene nouve marone, des noûs solés, des nouvès botes, des nouvès tchåsses, des nouvès lokes.
- Ele sont rabieyes totes nouves.
- C' est målureus: ene nouve måjhone et k' i ploût ddja ddins.
- I fåt ddja dpus k' ene nouve pene et on blanc foyou po divni scrijheu.
- I metént des amuletes dins des bokets d' nouve toele et les pinde a leus côs po les leurs wangnî l' match di fotbal.
- Li tchôdronî vneut todi li samwinne del dicåce po ristinner les coyîs, po rmete des noûs cous d' blanc fier azès saeyletes ki corént — Joseph Calozet (fråze rifondowe).
- Les coines del gade rilujhént come des féns noûs aneas d' keuve — J. Gelinne (fråze rifondowe).
- djonne, frisse.
- Frisse et djoyeuse pol djonne påkete ;
Sampreus l’ djoû k’ ele s’ aveut maryî ;
Sampreus et strik pol nouve merete ;
Veneråbe fwait po-z andoûler,
Dzo les lunetes del boune grand-mere. — Martin Lejeune, “Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.184, « Lu lîve du mèsse dèl grand-mêre » (fråze rifondowe).
- Frisse et djoyeuse pol djonne påkete ;
Ratourneures
[candjî]- nos årans ouy on noû vizaedje: gn a on novea (ene novele) ki va vni.
- tot batant noû; u: tot xhiltant noû; u: tot petant noû; u: tot picant noû; u: tot blamant noû; u: tot blincant noû; u: tot clapant noû : tot fén noû. F. flambant neuf.
- {{r|tote crakiant noû}, tote batante nouve, endv. tote fene nouve. F. flambant neuve.
- Si dj' mè poléve siervi, i sont tot crakiants noûs— Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
- rimete a noû u: rifé tot noû u: rifé a noû : rifé ene sacwè tant k' ele serè come nouve. F. refaire à neuf.
- On a rmetou m' velo a noû.
- ça est come noû c' est ossu bea k' do noû.
- vo l' la tot noû u: i rlût come on noû sô : dijhêye a ene sakî ki vént d' rexhe des bagns.
- dj' a rdivnou come noû; u: dji m' poite come on noû u: dji m' sin come on noû : dijhêye d' ene sakî k' est bén rfwaite (bén rwereye) après ene maladeye u èn accidint.
- I ploût ! :: Ci n' est rén d' noû ! response a ene sakî ki dit k' i ploût, manire di dire åk.
- Il est tot noû u: por mi il est ddja tot noû : dijhêye po arester des dvizes sins fén.
- li tchance frè kécfeye des beas ouys a des nouvès potches dijhêye d' ene sakî k' a atchté on novea mousmint po-z aler cweri d' l' ovraedje.
- wai on noû mantea di dvant l' guere (tot cåzant årvier) : po dire ki c' est on vî.
- elle a-st arivé tote nouve å mariaedje elle esteut co etire cwand ele s' a maryî. F. elle s'est mariée vierge.
- li Nouve Rowe rowe di sacwants viyaedjes, inte di zels: Rudû (la Nûve Rûwe).
Mots d’ aplacaedje
[candjî]- noûmot, noûmotyince
- Nouvveye, Li Nouve Veye, Nouvyî (Nûviè), Li Noû Payis, Li Noû Lovén, Habâ-la-Nieu, Les Noûs Ponts, Li Noû Pré
- Li Nouve Zelande, li Nouve Caledoneye, li Nouve Guinêye
- Noû York
- noûfachisse, noûnazi, noûrecsisse
Sinonimeye
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
noû | noûs |
noû omrin
- sacwè ki vént d' esse fabrikêye.
- Våt mî atchter do noû.
- Il a metou do noû so s' dos.
- I strime do noû totes les samwinnes.
- Ces solés la, c' est nén des noûs.
- C' est des nouves, tes botkenes?
- novele k' on vént d' sepi.
- I gn a rén d' noû ådjourdu?
Adviebe
[candjî]noû (candje e djinre et nén e nombe)
- la nén nén lontins.
- Zels, c' esteut les sôdårds d' Aldjî, avou deus otomitrayeuses Escorpion, totes nouve apoirtêyes di Turkeye — Lucyin Mahin, Eviè Nonne.
- A totes les bounès djins d' Måmdey, des vijhnåves et des vîs cwårtîs, et bén seur ås cis ki dmanèt so tos les noû bastis croupets, dji di: «diewåde» — Li ptite gazete di Måmdiy (fråze rifondowe).
- avou tos noveas cayets.
- Dji va esse rabiyî tot noû.
Sinonimeye
[candjî]Prezintoe d’ apårtinance
[candjî]noû omrin et femrin
- nosse.
- Lu noû, la noû.
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant do latén
- Mots do walon d' on seu pî
- Addjectifs do walon
- Addjectifs ås cénk cognes ortografikes
- Addjectifs do walon todi metous padrî
- Mots do walon avou des ratourneures
- Sustantifs do walon
- Adviebes do walon
- Mots do walon scrîts e Feller
- Prezintoes d' apårtinance do walon scrîts e Feller
- Prezintoes do walon scrîts e Feller ki l' omrin et l' femrin sont pareys