abeye

Èn årtike di Wiccionaire.
Loukîz eto : åbeye, Âbèye.

Walon (Rifondou)[candjî]

Prononçaedje[candjî]

Etimolodjeye 1[candjî]

Bodje « abé », avou l’ cawete « -eye ».

Sustantif[candjî]

singulî pluriyal
abeye abeyes

abeye femrin

  1. måjhon di rlidjeus moenné pa èn abé ou ene abêsse.
Ratourneures[candjî]
  1. ene måjhon come ene abeye : ene foû grande måjhone.
  2. abeye d' Ône, abeye del Våmneute, abeye di Sint-Houbert : sacwantès abeyes del Walonreye.
  3. ås Abeyes : no d' plaece d' Ôpont.
Parintaedje[candjî]
Sinonimeye[candjî]
Ortografeyes[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes[candjî]
abeye

Etimolodjeye 2[candjî]

Tayon-bodje latén « habilis » (k’ overe bén et rade).

Adviebe[candjî]

abeye (nén candjåve)

  1. rade, vite.
    • Vinoz abeye, li tram est la.
    • Fåt ndaler abeye.
    • Abeye ! li trén va ndaler.
    • Abeye foû d' cial ! Abeye evoye !
    • Abeye, el fåt trossî !
Ratourneures[candjî]
  1. rade et abeye : ridoblete po rafoirci.
    • Il a fwait ça rade et abeye.
  2. abeye abeye, u å pus abeye, u a l' pus abeye :
    1. foirt raddimint.
    2. trop raddimint et nén foirt bén.
      • Il a fwait ça ene sacwè å pus abeye.
      • Bén, djans, nos l' alans veyî*
        Véns cial å pus abeye
        Li camrade dè l'joie, Chanchet Barillié, 1852 (fråze rifondowe).
      • Ci n' est k' après aveur schoûté totes ses råjhons,
        K' dj' a stou, å pus abeye, fé l' comission
        — Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
Parintaedje[candjî]
Sinonimeye[candjî]
Contråve[candjî]

(å pus abeye) Loukîz l’ motyince : avou ene grande vitesse

Ortografeyes[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : E89, E177a (1823)
Ratournaedjes[candjî]
rade; Loukîz l’ motyince : avou ene grande vitesse

Mot-fråze[candjî]

abeye (nén candjåve)

  1. dene l’ ôre d’ aler rade.
    • Abeye, insi ! Vos seroz co tårdou, ttaleure !
Sinonimeye[candjî]

alez, hay, acoûsse

Ortografeyes[candjî]
Li mot n’ est nén dins : E89, E177 (1823)
Ratournaedjes[candjî]
dene l’ ôre d’ aler rade

Addjectif[candjî]

singulî pluriyal
omrin abeye abeyes
femrin padrî abeye abeyes
femrin padvant abeye abeyès

abeye omrin et femrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

  1. ki va rade et ki fwait bén.
    • Il est abeye po fé si ovraedje.
    • Gn a des ovrîs abeyes et des tchicteus.
Ratourneures[candjî]
  1. Li bon feu fwait l' abeye meskene : cwand gn a on bon feu, li meskene va pus rade po-z aprester a magnî.
Sinonimeye[candjî]
Contråve[candjî]
Ratournaedjes[candjî]

Etimolodjeye 3[candjî]

Do viebe « abiyî ».

Codjowas[candjî]

abeye

  1. indicatif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « abiyî ».
  2. suddjonctif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « abiyî ».
  3. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece, do viebe « abiyî ».
Ortografeyes[candjî]
Li mot n’ est nén dins : E89, E177 (1839)