Aller au contenu

betchî

Èn årtike di Wiccionaire.

Etimolodjeye

[candjî]

Bodje « betch » avou l’ cawete di codjowaedje «  » des viebes.

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]

betchî (2inme troke) (codjowaedje)

Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) betche
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) betchîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) betchans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) betchnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) betchrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) betchive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) betche
pårt. erirece (dj’ a, vos av) betchî
Ôtes codjowaedjes come waitî
  1. (viebe å coplemint) diner on côp d' betch.
    • Li tchet s' a fwait betchî pal covresse. Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
    • Li covresse m' a betchî. Motî Forir (fråze rifondowe).
    • Dji tape on côp, tchouk ! I m’ betche, dji saetche, djel lai cori. Gruzale k’ esteut on pô pus lon acourt … […] c’ esteut on bårbea insi ! Henri Simon, « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.34 (fråze rifondowe).
  2. (v. sins coplemint) (mot d’ pexheu) haper l' hanzin, po on pexhon k' on pexhe insi.
    • Ossu, veyoz vs, cwand l’ pexhon betche,
      C’ est come èn inmant ki vs assaetcheJoseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.9, “Ine Mâle Journêye” (fråze rifondowe).
    • Cwand l' brotchet a betchî, fumez ene cigarete disk' å coron, pu seulmint ferez; ôtmint, c' est fé berwete François Nyns (fråze rifondowe).
  3. (v. sins djin) (cronolodjeye) (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « après ») aprepyî ene metowe eure.
    • I betche après onze eures al nute Pierre Lazard (fråze rifondowe).
  4. (v. sins djin) dit k' ene sakî, ene sakî est sol pont d' avni.
    • Coraedje, valet, coraedje, i betche ! Vola onze eures. Dji croe ki ns ratindrans pus waire. Ass apresté l’ panî ?Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.18 (fråze rifondowe).
  5. (viebe å coplemint) aprepyî.
    • Li Mouze n' est nén co foû rive, ele betche. Motî Forir (fråze rifondowe).
    • Tot çoula nos va amoenner des wagues di pus d' set metes, des foitès plouves d' oraedje, et des hourbalêyes di vint ki betchront les cint céncwante kilometes a l' eure Jean-Luc Fauconnier, ratournant Christelle Lemaire dins « Droles di biesses », p. 4 (fråze rifondowe).
  6. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « so ») aprepyî èn ådje.
    • Ti betches todi bén so les céncwante … céncwante ans ? Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p. (fråze rifondowe).


Ratourneures

[candjî]
  1. fé betchî l' cok
  2. saetche, i betche

Parintaedje

[candjî]

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : E165, S36

Ratournaedjes

[candjî]
diner des côps d' betch
aprepyî

Pårticipe erirece

[candjî]
singulî pluriyal
omrin betchî betchîs
femrin betcheye betcheyes

betchî omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "betchî".
    • Cwand l' brotchet a betchî, fumez ene cigarete disk' å coron, pu seulmint ferez; ôtmint, c' est fé berwete François Nyns (fråze rifondowe).

Addjectif

[candjî]
singulî pluriyal
omrin betchî betchîs
femrin padrî betcheye betcheyes
femrin padvant betcheye betcheyès

betchî omrin

    • C' est èn oû betchî.