rôgyî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Bodje « rôgue », avou l’ dobe cawete « -yî » des viebes, mot cité dins l’ FEW 10 130a

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /ʀõ.ˈɡjiː/ /ʀoː.ˈɡjiː/ /ʀoː.ˈɡji/ /ʀɔ̃.ˈɡjiː/ /ʀɔ̃.ˈɡji/ /ʀoː.ɡi.ˈjiː/ /ʀoː.ɡi.ˈji/ /ʀɔ̃.ˈɡjɛ/ /ʀɔ̃.ˈɡje/ /ʀoː.ˈkjiː/ /ʀoː.ˈkji/ /ʀã.ˈkiː/ /ʀyː.ˈkjiː/ /ʀuː.ˈkji/, miersipepieuzmint e l’ notule ALW 15.85 ; (36 prononçaedjes), (betchfessî ô).
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /ʀõ.ˈɡjiː/
• Ricepeures : rô·gyî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	rôgueye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	rôgyîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	rôguians
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	rôgueynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	rôgueyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	rôgyive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	rôgueye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	rôgyî
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

rôgyî (v. sins coplemint)

1. respirer ou djåzer tot fjhant on sourd brut ki vént del goidje.
   1. tot cåzant, a cåze d' ene maladeye del goidje.
      • Dji rôgueye dispoy ayir — Motî d’ Cînè (fråze rifondowe).
      • Dj' a hapé on froed; dji rôgueye — Motî Haust (fråze rifondowe).
   2. tot doirmant.
      • I rôgueye témint foirt cwand i doime k' i vos rewoeye — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
   3. divant d' mori.
      • I n' irè pus lon; i rôgueye come po mori — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
2. vini foû målåjheymint, tot cåzant del vwès.
   • Si vwès rôgyive come ene viye tartele tote sokêye — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
3. si rnetyî l' goidje d' ådvins, tot fjhant on gros brut d' tossaedje.
   • Il a rôgyî on ptit côp, come por lu s' raclairi l' goidje — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
   • On vî houyeu ki rôgueye po raetchî l' tcherbon ki lyi dmeure so li stoumak — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
4. fé on brut normå, di contintmint, tot djåzant d' on colon.
   • On etind rôgyî les colons — Motî d’ Cînè (fråze rifondowe).
   • So l’ matinèye, lès colons d’a Lamadje
     fèt baraka tot rôquiant, tot s’ batant
     On dwème tote nut’ avou lès-oûy å lådje
     — Joseph André, È grunî di m’ bèle-mére.

Parintaedje

• rôguiaedje, rôguieu, rôguiåd
• rôguia, rôguea, rôguion, rôgue
• rôgueye
• s' erôgyî
• dirôgyî
• rôguiner

Sinonimeye

• (respirer målåjheymint, tot fjhant do brut, divant d' mori) : roxhler, ranler

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• rôkyi : C13, O0, G215
• rôkyî : O4, G215
• rôki : C60, G215
• rôguier : S117
• rôkier : G215
• rankî : C106
• rôguyi : C1
• rôguiyî : O0, S109, S117
• rôgyî : C99
• roûkyî : O4, G215
• rôgui : C60
• roûkyi : G215
• rôkî : E1, C99, G215
• rôguî : C99
• rôgyi : C99
• ronkyî : G215
• rôkiè : G215

E rfondou walon :

• rôgyî : R13

Ratournaedjes

cåzer målåjheymint, a cåze d' ene maladeye del goidje

• Francès : être enroué ^(fr), grailler ^(fr)

fé on foirt brut tot doirmant

• Francès : ronfler ^(fr)

respirer målåjheymint divant d' mori Loukîz a : roxhler

vini foû målåjheymint, tot cåzant del vwès

• Francès : grésiller ^(fr)

fé on brut d' contintmint ki vént del goidje, po des colons

• Francès : être roucouler ^(fr)

si rnetyî l' goidje d' ådvins avou on brut d' tossaedje

• Francès : être roucouler ^(fr)

Pårticipe erirece

rôgyî (nén candjåve)

1. Pårticipe erirece do viebe « rôgyî ».

Waitîz eto

Lijhoz l’ årtike rôguiaedje so Wikipedia