broûlî
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Bodje « broûl- » (« broû »), avou l’ cawete « -î ».
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /bʀuː.ˈliː/ /bʀoː.ˈliː/ /bʀɔ̃.ˈliː/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /bʀuː.ˈliː/
- Ricepeures : broû·lî
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
broûlî | broûlîs |
broûlî omrin
- broû.
- Les rowes sont plinnes di broûlî.
- Dji m’ a spité d’ on crås broûlî k’ on n’ sait aveur djus.
- Li broûlî est come do moirtî, on n’ sait vni foû.
- Dji tchôke tot çoula dzo m' bresse,
Tot d' on côp, vla k' on m' mosteure
Kimint k' on faleut aspoyî
Po schover dins les creveures
Et n' nén leyî do broûlî. — François Barillié, divins Li camarad′ dè l'joie, 1852 (fråze rifondowe). - I court, i potche…, i ride so ene pire
Et s' va stinde divins les broûlîs ! — Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.153, « One surprîse » (fråze rifondowe). - Li payasse k’ est tote ritoumêye,
Hetche sol rôle ki rdoxhe di broûlî — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.28, “On Baguège Jus d’la Mouse” (fråze rifondowe). - Lådjès pwaires di houyires wice ki l' broûlî si stantche
Ou ki veyèt s' impli – cwand l' cir pleure totavå–
Des måssîtès corotes ki vs dinèt po discandje,
Al fouwaye des setcheurs on môlion come rouwå— Louis Lagauche, "L' inmant", Å neûr payîs dè l’ hoye, (1947), p. 129 (fråze rifondowe).
- plaece avou bråmint des broûs.
- Nos tuzéns ås nosses, a nos ptits sôdårs k’ estént e broûlî d’ l’ Izer. — Sicrijheuse di Hermåle-dizo-Hu d’ on tecse sol guere di 14.
- Prindoz m’ grand-pere k’ aveut fwait l’ guere
Divins les broûlî d’ l’ Izer
Po ene vatche d’ ôr, i n’ åreut djåzé
Di tos les cis k’ ont stî gåzés. — Daniel Droixhe (fråze rifondowe).
- (imådjreçmint) transes, mehin.
- Mins vos årîz dit ki l’ Signeur
Ni voleut nén dishazi l’ tchinne
Ki ratneut ses fis dvins l’ broûlî. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.85, “Li Vôye di l’Eglise” (fråze rifondowe).
- Mins vos årîz dit ki l’ Signeur
Ratourneures
[candjî] Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.
- efoncer, toumer e broûlî u s’ efoncer dins les broûlîs : efagnî
- wayî e broûlî, dins les broûlîs : pesteler dins les broûs.
- si saetchî foû do broûlî : si saetchî foû di spexheur. F. se tirer d'affaire.
- (vola l’ afwaire) claire come do broûlî : pus ecramieye ki djamåy. F.se compliquer, très embrouillé.
- les tchéns ont lopé les broûlîs : il a djalé, et l’ tere s’ a rsouwé.
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]s’ efoncer dins les broûlîs
- Francès : s’embourber (fr)