faxhî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « fasce » ‎(« fa#Walon 1 ») avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /fa.ˈʃiː/ /fa.ˈhiː/ /fa.ˈʃi/ /fa.ˈʃɛ/ /fa.ˈʃe/ /fa.ˈçe/ (betchfessî xh)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /fa.ˈʃiː/
• Ricepeures : fa·xhî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	faxhe
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	faxhîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	faxhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	faxhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	faxhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	faxhive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	faxhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	faxhî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

faxhî (viebe å coplemint)

1. mete des bråyes u des faxhes-coulote a on påpåd.
   • L' mére saetche ene tchåsse foû di s’ pî, elle li rléve, ele li faxhe. — JMou, Dévôcion å payis di Lîdje.

1. mete ene bele ewalpeure so ene sacwè.
   • Dj' a pierdou Caroline; C' est nén ça ki m' tchagrene; C' est k' elle a m'-n abiymint faxhî dins on drap d' mwin — Émile Liétard (fråze rifondowe).

Ratourneures

1. aveur sitî faxhî so on tonea

Parintaedje

• fa
• faxhe, faxhåd, faxhete
• faxhaedje
• faxhene, faxhner, faxhneu, faxhnaedje
• disfaxhî
• efaxhî
• refaxhî, rifaxhî
• rafaxhî, rafaxhant

Sinonimeye

• (mete dins ene ewalpeure): ewalper, ravôtyî, ratoirtchî

Ortografeyes

Divant 1900 :

• faxhi : E212 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• fachî : O4, S117
• facher : S117
• fachè : S36 ^(lére), S117
• fachi : C1, S117
• fahî : E1, E170
• fasher : E165

E rfondou walon :

• faxhî : R10 ^(lére)

Ratournaedjes

mete des faxhes a èn efant

• Francès : langer ^(fr)

ewalper Loukîz a : ewalper

• Francès : envelopper ^(fr)

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	faxhî	faxhîs
femrin	faxheye	faxheyes

faxhî omrin

1. pårticipe erirece do viebe « faxhî ».

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	faxhî	faxhîs
femrin padrî	faxheye	faxheyes
femrin padvant	faxheye	faxheyès

faxhî omrin

1. dins l’ ratourneure : «må faxheye»
   • Waite come elle est må faxheye.
   • Il aléve tcheryî so vint ans, l' ådje k' on råwtêye a foice, et nosse påpåd må faxhî ni s' veyeut nén— Joseph Vrindts, "Racontules et råtchåds" (1920), p.138; "Peûs-d'-Tchène" (fråze rifondowe).

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• fahî, fahèye : E1, E170

E rfondou walon :

• faxhî, faxheye : R10 ^(lére)