ratchitchî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Bodje «tchitche» (souwêye peme), avou l’ betchete « ra- » des viebes, avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes :
    • /ʀa.t͡ʃi.ˈt͡ʃiː/ /ʀa.t͡ʃi.ˈt͡ʃi/ /ʀa.t͡ʃi.ˈt͡ʃɛ/ /ʀa.t͡ʃi.ˈt͡ʃe/
    • (candjmint d' bodje tchitche => caetche) /ʀa.ka.ˈt͡ʃiː/ /ʀa.kɛ.ˈt͡ʃi/
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /ʀa.ˈt͡ʃi.ˈt͡ʃiː/  ^{aschoûtez lu}
• Ricepeures : ra·tchi·tchî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	ratchitche
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	ratchitchîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	ratchitchans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	ratchitchnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	ratchitchrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	ratchitchive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	ratchitche
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	ratchitchî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

ratchitchî

1. (v. sins coplemint) divni pus ptit et setch et pleutyî po des fruts.
   • Les poeres ratchitchèt. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
2. (pa stindaedje do sinse) divni pus ptit et vî po des djins.
   • On ratchitche, valet — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
3. (viebe å prono) : Loukîz a : « si ratchitchî ».: si pleutyî tot s' rastroetixhant.

Parintaedje

• ratchitchou
• ratchitchi

(minme sourdant etimolodjike)

• ratchatcha

Sinonimeye

• si ratchitchter
• ratchitchoter
• si racrapoter
• si racassî

Sipårdaedje do mot

• w. do Mitan, Basse Årdene
• w. do Levant (racaetchî)

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• ratchitché : S117
• rakètchi : E1
• ratchitchi : C1, C13, S0 (addjectif)
• racatchî : E1
• ratchitchè : S0
• ratchitchî : C9, S109, S117

E rfondou walon :

• ratchitchî : FR13 a "recroqueviller" & a "ride"

Li mot n’ est nén dins : O0, O3, R13

Ratournaedjes

divni pus ptit et pus setch, avou des pleus

• Arabe marokin : تكمّش ^(ary) = تْكمّش =‎ tkemmech
• Francès : to shrivel ^(fr), to shrivel up ^(fr)

Pårticipe erirece

ratchitchî omrin

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "ratchitchî".

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	ratchitchî	ratchitchîs
femrin padrî	ratchitcheye	ratchitcheyes
femrin padvant	ratchitcheye	ratchitcheyès

ratchitchî omrin

1. tot souwé, tot raptiti, tot djåzant d' on frut, ou d' ene ôte sacwè.
   • Ene peme tote ratchitcheye.
   • Å matén, li crinme do laecea est tote ratchitcheye.
2. avou toplin des pleus tot cåzant del pea d' ene djin.
   • On vî ome k' a s' vizaedje tot ratchitchî. — Motî d’ Cînè (fråze rifondowe).
   • On n' est nén vî pask' on a bråmint d' l' ådje, mins on-z est vî pask' on-z est ratchitchî (Xavier Bodart)
   • Des ratchitcheyès sasseures ! To les tchôcreus åjheymint, ene et l' ôte, dins ene banse al paye. — Auguste Laloux (fråze rifondowe).
   • Crawieus åbes (...), Vs estoz les viyès djins di l' Årdene tot raetchîs, Avou leu crawieuse schene, leu cur mo ratchitchî. — Lucyin Mahin.
   • On vént å monde, troes cwårt do tins E breyant; on tchoûle et on tchoûle; El vizaedje ratchitchî, on groûle; Come s' on n' sereut djamåy contin
   • ("Malton", El Bourdon l° 1, setimbe 1949, p. 5.)

Sinonimeye

• (tot souwé et raptiti) : racafougnî, racrapoté, rabodjou
• (toplin d' pleus) : rapleuti, rôti

Ratournaedjes

tot souwé et raptiti

• Inglès : hunched up ^(en), huddled up ^(en)
• Francès : ratatiné ^(fr), rapetissé ^(fr), flétri ^(fr), recroquevillé ^(fr), rabougri ^(fr)

avou toplin des pleus tot cåzant del pea d' ene djin

• Francès : ridé ^(fr), flétri ^(fr)

Sustantif

	singulî	pluriyal
omrin	ratchitchî	ratchitchîs
femrin	ratchitcheye	ratchitcheyes

ratchitchî omrin

1. pitit vî ome.
   • C' est les pinsêyes d' on ratchitchî. — Motî Pirsoul (fråze rifondowe).