sognî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje vî francike * « sunnjôn » (minme sinse), pal voye do patwès latén « soniare ».

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /sɔ.ˈŋiː/ /sɔ.ˈŋi/ /su.ˈŋiː/
- (pa rfrancijhaedje) /sɔ.ˈŋi/ /swa.ˈŋe/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /sɔ.ˈŋiː/
Ricepeures : so·gnî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	sogne
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	sognîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	sognans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	sognnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	sognrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	sognive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	sogne
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	sognî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

sognî (viebe å coplemint)

diner a magnî a (ene djin u ene biesse) et fé åtoû.
- Sognî ses efants et ses vîs parints — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Bén sovint, m' viye mere mi repete,
  K' ele end a veyou po m' sognî ;
  Disk' a shijh ans, dj' a-st avou l' tete
  A cåze ki dji n' poleu magnî. — Jean Bury, Joyeux rèspleus (1899), "Ji sos trop p'tit magneu" (fråze rifondowe).
- Dji m’ va sognî nos troes biesses et serer les ståves. — Joseph Mignolet, « Al Bèle Fontinne », comèdèye di treûs akes, 1924, p.14 (fråze rifondowe).
- Dji sognive si bén m' pitite gade
  Ki m' feme nd a stî djalote, sovint.
  Ele mi djheut: «Metoz l' dins del wate,
  Et sinez lyi vosse testamint!»
  Mins tot ça, c' est des ravådaedjes. — François Loriaux (fråze rifondowe).
fé ene sacwè tot prindant asteme a tot.
- I sogne si ovraedje — Motî Haust (fråze rifondowe).
s' ocuper di.
- S’ i n’ a nén sognî s’ mônêye,
  Cwand les mônîs tapèt djus,
  I tome a schate di fornêyes. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Terza Rima », 1923, p.42 (fråze rifondowe).
(mot d’ medcén) s' ocuper d' ene maladeye, ene coixheure, pol riweri.
- Si feme l' a bén sognî durant s' maladêye — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Sognî des plåyes et rnovler des compresses — Martin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 111, "Ås vîs djônês" (fråze rifondowe).
- Les infirmires sognèt des prijhnîs låtchîs so parole, etassîs dvins des guetos, divant di dcweli — André Gauditiaubois (fråze rifondowe).
- Les infirmîs sognnut l' tiesse di l' ome, cwand les tchampetes ertchaiynut — Christine Tombeur (fråze rifondowe).
(v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « po ») s’ ocuper di.
- Grand-mere, k' a ene grande esperyince,
  Sogne pol magnjhon et po l' årdjint— Martin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 126, "Lu famile èst-one île ureûse" (fråze rifondowe).

Ratourneures

sognî l’ tåve

Parintaedje

Sinonimeye

s' ocuper d' ene maladeye, ene coixheure, pol riweri

médyî

Ortografeyes

Divant 1900 :

sognî : E203 O4 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

sogni : C8
sougnî : O4
sognî : E1, E34

E rfondou walon :

sognî : R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

diner a magnî a (ene djin u ene biesse)

Francès : soigner ^(fr), s’occuper ^(fr) de

fé ene sacwè tot prindant asteme a tot

Francès : soigner ^(fr), peaufiner ^(fr)

s' ocuper d' ene maladeye, ene coixheure, pol riweri

Francès : soigner ^(fr)

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	sognî	sognîs
femrin padrî	sogneye	sogneyes
femrin padvant	sogneye	sogneyès

sognî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

fwait avou bråmint d' asteme.
- Mins dji n' vou nin çoula, qwand dji d'vreû vinde mi cote !
  Et, sins v' måker, masseûr, dj'îrè d'lé l' scrignî
  Qu'i fêse po m' pôve vî pére on wahê bin sognî… — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "A l'pwète dès incurâbes" (avri 1878), p.55.

Ratournaedjes

sognî

Francès : soigné ^(fr)