Aller au contenu

tcheryî

Èn årtike di Wiccionaire.

Etimolodjeye

[candjî]

Bodje « tcher- » ‎(« tchår ») (avou candjmint d’ voyale), avou l’ cawete di codjowaedje « -yî » des viebes.

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) tchereye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) tcheryîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) tcherians
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) tchereynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) tchereyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) tcheryive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) tchereye
pårt. erirece (dj’ a, vos av) tcheryî
Ôtes codjowaedjes sipepieus tåvlea

tcheryî

  1. (viebe å coplemint) moenner (ene martchandijhe) d’ ene plaece a l’ ôte.
    • Ça a stî des åbes siketés et des pus fondès oirbires, cåzu come s’ on tcheryive des gros buks di tchinne ou d’ få dins des bwès e pindisse. Émile Gilliard, Su lès trîs dès Golètes, p. 21.
  2. (v. sins coplemint) avanci.
    • Li beaté shonne tcheryî e cir, mins c’ est les nûlêyes ki bodjèt.
    • Divins ene fotche conte si bôr et, cwand l' Beaté tchereye,
      Påjhûlmint dvins les stoeles, el doûce tieneur del nute,
      C' est sor lu k' po tchanter l' råskignoû s' apîçtêye Henri Simon, dins Basculer la table des matières|Li moirt di l' åbe (fråze rifondowe).
    • E po n’ rén spiyî do manaedje,
      I fåt k’ tcheriexhe tot bén doûçmintJoseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.28, “On Baguège Jus d’la Mouse” (fråze rifondowe).
  3. (viebe å coplemint) epoirter (tot djåzant d' on ri, do vint).
    • Li flåwe vint tchereye
      Insi tos les djoûs
      Li complinte del veye. Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Brutinèdjes », 1910, p.83 (fråze rifondowe).
  4. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « a ») moenner (a).
    • Ci n’ esteut k’ ene idêye, ene rapoitroûle u l’ ôte mins ki nos tcheryive a bate li djåze des eures å long. Georges Simonis.
  5. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « so »)
    1. s' aprepyî d' èn ådje.
      • Il aléve tcheryî so vint ans, l' ådje k' on råwtêye a foice, et nosse påpå må faxhî ni s' veyeut nénJoseph Vrindts, "Racontules et råtchåds" (1920), p.138; "Peûs-d'-Tchène" (fråze rifondowe).
    2. aler viè.
      • Al Nouve-veye, å dierin tournant del rote, i toumît so ene martchande di laecea ki tcheryive so SerèArthur Xhignesse (fråze rifondowe).

Ratourneures

[candjî]
  1. tcheryî droet

Parintaedje

[candjî]

Mots d’ aplacaedje

[candjî]

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

[candjî]
moenner d’ ene plaece a l’ ôte
avanci
moenner a
tcheryî so
aler viè

Pårticipe erirece

[candjî]
singulî pluriyal
omrin tcheryî tcheryîs
femrin tcherieye tcherieyes

tcheryî omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "tcheryî".
    • C’ est cisse grosse tchedje la k’ a stî tcherieye sol dirî do camion k’ a fotou les aessis a moule.