Wiccionaire:Pordjet R12/aberwetaedje
avou l’ aspalaedje del soce Li Rantoele
- addj.addjectif
- adv.adviebe
- f.n.femrin no
- o.f.n.omrin et femrin no
- o.n.omrin no
arsouye, o.f.n. Målåjhey efant, todi e damadje. Dj’ endè vey di totès coleurs avou çt’ ~ la. Efant, djonnea ki djowe voltî des kéntes, conter des fåves, sins metchansté. Nos esténs ene binde d’ ~s del minme ådje. Djonne feye ki ravize co èn efant. Wai cisse pitite ~ la ki frecante dedja.
berike, f.n. Anea d’ fier metou å grognon des gros pourceas (li verat u l’ troye) po k’ i n’ fougnexhe nén. f.n.pl. Monteure avou deus lintiles k’ on poite divant ses ouys po mî vey clair. I n’ a nén d’ bons ouys, dispu tot djonne i poite des grandès spessès ~s so s’ nez.
corti, o.n. Plaece dilé l’ måjhon k’ on ahive des verdeures et des fleurs.
cotjhea, o.n. Pitit corti.
cot(l)î, -tiresse o.f.n. Onk (ene) k’ ahive des verdeures et des fleurs po les vinde.
djindåre, o.f.n. Ome (feme) ki s’ mestî est di fé respecter li lwè avå les voyes. ◆ o.n. Vere a gote deus côps pus grand ki l’ tchiket. ◆ o.n., mot des cinsîs. Banon, brandon.
(e)sblawter, v.c. ~ s(i)blawter.
fonnet, o.n. Grosse wesse, avou on traite dår. Prindoz asteme, gn a-st on trô dins l’ peme avou on ~ didins. Ome avou on laid caractere.
imådje, f.n. Pitit papî avou on dessén dsu, li dessén lu-minme. On live avou des ~s. Riprezintåcion k’ on s’ fwait d’ ene sacwè, d’ ene sakî. Dj’ a l’ ~ d’ èn ome doûs.
pôce, o.n. Onk des cénk doets, li pus gros, li ci nén metou avou ls ôtes.
råskignoû o.n. Pitit oujhea ki tchante foirt bén, a l’ anuti, e sincieus latén : Luscinia megarhynchos. Ôte oujhea del famile des råskignidîs, e sincieus latén : Muscicapidae. Onk, ene ki tchante bén.
roter v.s.c. Fé aler les djambes, nén trop rade, po-z avancî. Li påpåd comince a ~ tot seu. → mårtchî. roter d’ kene, ~ d’ bihair, ~ cron. Èn nén roter droet. Il est co sô k’ i rote di kene ? → tchamler. roter droet, im. Schoûter, obeyi. Gn a k’ avou s’ pa k’ i rote droet ! Si pormoenner. Vos vnoz ~ avou nozôtes ezès bos ? Aler rclamer a on metingue k’ on bodje d’ ene plaece a ene ôte. Avoz stî ~ po l’ ecolodjeye vénrdi ? ◆ v.c., v.s.c., pa stindaedje do sinse. Si mete è-n alaedje tot djåzant d’ ene sacwè d’ nén vicant. El tévé n’ rote nén ! Savoz comint k’ ça rote vos ? Savoz fé ~ l’ tévé ? [Do patwès latén rupta, lu-minme di rumpere, racuzinåve avou l’ vî francès router.]
shabot, o.n. Tchåsseure di bwès.
shabotî, -resse, o.f.n. Onk (ene) ki fwait des shabots, di s’ mestî.
s(i)blawter, v.c. Espaitchî d’ bén vey, tot djåzant d’ ene foite loumire. Li solo m’ a sblawté. Rinde binåjhe, pa s’ beaté, come di vey ene bele loumire. Li spectåke di Nowé a sblawté ls efants. Si mostrer foirt malén. Il a sblawté les djins cwand il a prezinté si novele edvincion. → blawter, si-. ~ (e)sblawter.
tchamosseure, f.n. Vicant organisse microscopike foirt simpe, sovint a ene celule, sins clorofile, ki vént dins les crowès plaeces sins air, aprume s’ il î fwait tchôd, et k’ on prind voltî po ene plante. Les rowes Sinte-Catrene, c’ est des ~s. Maladeye des djins u des biesses cåzêye pa ces organisses la. Il a des ~s inte les doyes. Tchamossaedje, coûtche di ces organisses la, ki vént so l’ amagnî u ôte tchoi, ezès plaeces k’ il î fwait crou. Li pwin est tot bleu d’ ~.
tchanter, c.1, v.c., v.s.c. Fé del muzike avou s’ vwès, tot cåzant d’ ene djin u d’ ene biesse. Tchanter on air di muzike. Les moxhons tchantèt å bontins. → xhufler. Raconter des istweres k’ on a do må a croere. Cwè çk’ i vos m’ tchantez la ? Dire ene sacwè k’ on n’ comprind nén. Dji n’ sai nén çou k’ i m’ a vnou tchanté e l’ oraye.
tchanteu, -euse, -resse, o.f.n. Onk, ene, ki tchante.
tuzer v.c. (direke, nén direke), v.s.c. Fé daler s’ cervea po trover ene rexhowe a on problinme, ene rujhe. Tuzer a on problinme di matematikes. — Gn a trop d’ brut, dji n’ arive nén a ~. — Dj’ a lonmint tuzé divant d’ lyi dire çou k’ dji rsin por leye. — Il a dit çoula sins ~, i nel pinseut nén vormint. Èn nén bodjî, tot-z åyant l’ air di sondjî. Dji n’ sai çou k’ ele a, ele est ashiowe la dispu deus eures a ~ a on n’ sait cwè. — Vos n’ dijhoz pus rén, a cwè tuzez co, don ? ◆ v. å pr. si tuzer moirt, si tuzer sot. Tuzer foirt, et motoit sins rzultat. Albert Einstein s’ a tuzé foirt po-z askepyî si grande teyoreye. → si casser l’ tiesse, si spiyî l’ hanete. [Mîtrin neyerlandès *tusen, lu-minme do mîtrin hôt almand tûzen.]
wiki, o.n. Bodjante waibe ki pout esse candjeye radmint pås viziteus. [Hawayin wikiwiki (ki va rade), 1994.]
zine, f.n. Drole d’ idêye ki passe pal tiesse, et k’ on vout fé do côp, mins ki n’ deure nén. Il a co l’ zine di candjî d’ vweteure. Sacwè k’ on fwait so on côp d’ tiesse. Ké zine k’ il a yeu di raezer les tchveas ?