djômyî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje vî francike * « gaumyan » (sinse?), çou ki dene on mot avou l’ dobe cawete « -yî » des viebes; mot cité dins l’ FEW 16 26a.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /d͡ʒoː.ˈmjiː/ /d͡ʒɔ̃.ˈmjiː/ /d͡ʒɔ̃.ˈmjɛ/ /d͡ʒɔ̃.ˈmje/ /d͡ʒoː.ˈmji/ /d͡ʒoː.mi.ji/ Prononçaedje a radjouter (waitîz cial ådzo e hagnon «ortografeye»)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /d͡ʒoː.ˈmjiː/
Ricepeures : djô·myî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	djômeye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	djômyîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	djômians
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	djômeynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	djômeyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	djômyive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	djômeye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	djômyî
Ôtes codjowaedjes	come tcheryî

djômyî (v. sins coplemint)

(fizike) aler tot doûçmint, sins blame, tot djåzant d' on feu.
- Et bén waitî kel feu våye bén toltins, et nén djômyî dtrop, et stofer — Lucyin Mahin, Vera (fråze rifondowe).
- Portant, dzo li spexheur del tére k' avize d’ esse moite,
  on resse di veye djômeye, ene foice catcheye overe
  — Henri Simon, "Li pan dè Bon Diu", "Li sûrdèdje" (fråze rifondowe).
- Djômiant dvins les fonds
  D' èn ewaerant sankisse,
  Dji poujhive å pwezon
  Disk' å dvins lès fondrisses
  — Camille Gaspard (fråze rifondowe).
(pa stindaedje do sinse) tot djåzant d' on ri.
- Et li ptit sourd ki djômive cial el fondreye apotche foû di s’ djîsse, tot djoyeus, et ratake si tchanson ki zûne inte les craeyes del rotche — Henri Simon, "Wice va l’êwe" (1907) (fråze rifondowe).
risker di s' enonder, tot cåzant d' ene revolucion.
- E Marok, gn a co pont d' revintreye (come e 2011 dins des ôtes payis arabes), mins ça djômeye — Claire Paulet (fråze rifondowe).
(mot d’ coujhnåjhe) cure tot doûçmint.
- Sol plate-buze, on cok di faizan oubén on live djômyive dins ene casrole di croufier — Léon Gengoux (fråze rifondowe).
(mot d’ medcén) esse ki s' diswalpêye, tot djåzant d' ene maladeye.
- Il est coûtchî tot fayé, mins i gn a lontins k' ça djômyive — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
dimorer sol cour (dins l' estoumak) tot djåzant d' èn amagnî.
- Li miyôle d' ersè al nute m' a djômyî sol cour — Motî Forir (fråze rifondowe et rarindjeye).
kimincî a s' diswalper.
- Taijhîz vs ! Gn a l’ påte ki clintche li tiesse,
  Ca c’ est l’ amour kel mete al fiesse,
  L’ amour ki lyi dene des frissons,
  L’ amour ki, so moens d’ ene sigonde,
  Seme li veye tot schoyant disconte
  Li smince ki frè djômyî l’ nourson !— Martin Lejeune, "L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230 (fråze rifondowe).

Parintaedje

djôminer

Sinonimeye

aler tot doûçmint, sins blame, tot djåzant d' on feu

cropi
fåder
djôminer
cover
miersipepieuzmint e l’ notule ALW 5.39 .

cure tot doûçmint

bouyter

kimincî, d' ene maladeye

Ortografeyes

Divant 1900 :

jômi : E203 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

djômë : G205 p. 83
djômyî : O0, C99, S117; djômyi C1, C99, G205 p. 83 (pårticipe erirece)
chômyè : G205 p. 84
djômiyi : G205 p. 83
djaumyi : C13, O2
djômiè : G205 p. 83
djômier : S117, G205 p. 83
djômiyè : G205 p. 83
djoûmyi : G205 p. 83
djôm ( (4e sôre ) : E34, E170, G205 p. 83
djôrmi : G205 p. 83
chômer : G205 p. 84
djômî : C9, C106, E1, G205 p. 83
djèmi : G205 p. 83

E rfondou walon :

djômyî : R10 ^(lére)

Li mot n’ est nén dins : R13

Ratournaedjes

aler tot doûçmint, sins blame, tot djåzant d' on feu

Francès : couver ^(fr)

cure tot doûçmint

Francès : mijoter ^(fr)

cover, po ene maladeye

Francès : incuber ^(fr), être en incubation

dimorer so l' estoumak

Francès : peser ^(fr), ne pas digérer ^(fr), donner des nausées

kimincî a s' diswalper

Francès : émerger ^(fr), incuber ^(fr), se développer ^(fr)

Pårticipe erirece

djômyî (nén candjåve)

Pårticipe erirece do viebe « djômyî ».
- Nosse feu a djômyî tot on tins, mins asteure il est distindou.