riwaitî

Walon (Rifondou)

Alofômes di r(i)-

avou ene sipotchåve voyale	avou ene divanceye voyale	sipotcheye cogne
riwaitî	erwaitî	rwaitî

Etimolodjeye

Do viebe « waitî », avou l’ betchete « ri- » des viebes (betchete ri- nén radjoutante) çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /ʀi.wɛː.ˈtiː/ /ʀi.wɛː.ˈti/ /ʀy.wɛː.ˈti/ /ʀy.wɛː.ˈte/ Prononçaedje a radjouter
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /ʀi.wɛː.ˈtiː/
• Ricepeures : ri·wai·tî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	riwaite
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	riwaitîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	riwaitans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	riwaitnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	riwaitrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	riwaitive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	riwaite
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	riwaitî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

riwaitî

1. (viebe å coplemint) vey et prinde asteme a çou k’ on voet.
   • I rwaite les colons mansåds ki voltèt åtoû d' on tchamp di rgon. — Serge Fontaine (fråze rifondowe).
   • Dji n’ riwaite cåzu måy les videyos so les sûtifones, cabén k’ on m’ les voye mostrer d’ tote foice.
   • Dji ratindeu påjhire e rwaitant m' grand-mere disgurner s' tchaplet avou s' gros doet ki sôtléve d' ene bole a l' ôte — Joselyne Mostenne, Mononke Lizé, 2023 (fråze rifondowe).
2. (viebe å coplemint) waitî comifåt.
   • Leyîz m’ vos rwaitî. — Motî d’ Djivet (fråze rifondowe).
3. (viebe å coplemint) awè a vey avou, aveur on loyén avou.
   • Èt tot ça n’ nos dit nén comint ç’ ki l’ Tâve avéve one topéye di tchvias dal cinsrèsse (…). Èt ça n’ nos rwête nén, po dîre li vrê. — Émile Gilliard, Dès djins à paurt.
4. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « come ») awè l’ idêye ki.
   • Come ces deus tchivrous la vnèt brozder l’ anêye etire so s’ pré, i les rwaite come cåzu da sinne. — Serge Fontaine (fråze rifondowe).
5. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « a ») fé atincion a ene sakî, ene sacwè.
   • Riwaitîz a mi, a lu, a leye, a vos, a nozôtes tertos !
   • I fåt rwaitî a çk’ on fwait. Èn accidint est si rade arivé !

Ratourneures

1. n’ awè nén rwaitî s’ botroûle
2. riwaitî d’ cresse, riwaitî a brotchåd: riwaitî ene sakî avou èn air di lyi rprotchî åk. Tot clapant l' ouxh, i m' a rwaitî d' cresse (J. Schoovaerts). F. avoir un regard lourd de reproches.
3. riwaitî a coirnete riwaitî sol costé, sins awè l' air. F. regarder du coin de l'œil.
4. riwaitî d’ å hôt riwaitî tot mostrant k' on-z est l' pus foirt. Li Gris l' a rwaîti d' å hôt come il åreut plonkî ses ouys so on tchén k' il åreut tnou a gogne (Willy Bal). F. avoir un regard méprisant.
5. on tchén rwaite bén èn eveke
6. aveur trop pôk di ses deus ouys po rwaitî
7. riwaitî dpus avou s’ boutche k’ avou ses ouys

Parintaedje

• riwaitaedje, riwaiteu, riwaitant, riwaitåve
• carwaitî
• scarwaitî
• corwaitî, corwaitaedje, corwaiteu

Sinonimeye

vey et prinde asteme a çou k’ on voet

• waitî
• loukî
• riloukî
• raguider
• vizer

Dizotrins mots

• loumer
• gaidyî
• riguignî

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• riwaiti : C8
• riwaîtî : C13
• ruwêter : S117
• ruwêti : S0

Ratournaedjes

vey et prinde asteme a çou k’ on voet Loukîz a : loukî

• Francès : regarder ^(fr)

waitî comifåt

• Francès : observer ^(fr), examiner ^(fr)

awè l’ idêye ki

• Francès : considérer ^(fr)

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	riwaitî	riwaitîs
femrin	riwaiteye	riwaiteyes

riwaitî omrin

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "riwaitî".
   • Dj' a rwaitî d' tos les costés.

Ratournaedjes

p. er. d'on viebe valant « riwaitî »

• Francès : regardé ^(fr)