loukî
Walon (Rifondou)[candjî]
Etimolodjeye[candjî]
Tayon-bodje tîxhon «lōkōnan» (minme sinse), lu-minme rimontant a on bodje induropeyin * «lag-» (waitî, vey), çou ki dene on mot avou l’ cawete d’ infinitif « -î » des viebes, racuzinåve avou l' inglès « look » eyet l' francès « reluquer ».
Prononçaedje[candjî]
- AFE :
- diferins prononçaedjes : /lu.ˈkiː/ /lu.ˈke/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /lu.ˈkiː/
- Ricepeures : lou·kî
Viebe[candjî]
Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | louke |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | loukîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | loucans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | loucnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | loucrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | loukive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | louke |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | loukî |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
loukî
- (viebe å coplemint) vey eyet prinde asteme a çou k' on voet.
- Loukîz Colas k' est la ki louke li lune ki lût (toitche-linwe).
- Loucans on pô, sins leyî nos ouys e nosse potche, li mape del Walonreye — Jean Brumioul (fråze rifondowe).
- Li spitante djonnesse, ni oizant moti, est la, boke å lådje, ki louke les vîs danser — Henri Simon (fråze rifondowe).
- Loukî l' avoenne ki gurnêye u les crompires ki groxhixhèt tot boslant l' rahoplaedje, vola-t i des påjhûlistés ! — Serge Fontaine (fråze rifondowe).
- (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « a ») prinde asteme Loukîz a : « loukî a ».
- –Prindoz ç' fagot la di spenes avou vosse sipêye et herez lyi e gozî !
– Loukîz a vos, tolminme !
— Paul-Henri Thomsin, ratournant e walon Walon’rèye, tére di lédjindes, 1998, p. 12 (fråze rifondowe).
- –Prindoz ç' fagot la di spenes avou vosse sipêye et herez lyi e gozî !
- (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « wa ») sayî.
- Zande loukive di n' nén amoenner on sudjet k' els aléve co amwaijhî — Lucyin Mahin, Vera.
- Loucans do raprepyî waidiedje (Noyé walon, 1634).
- On vî bribeu k' aveut rascoyî on fa d' legnes, tot draené, cåzu stantche, loukive d' endè raler (J. de la Fontaine ratouné pa — Paul-Henri Thomsin (fråze rifondowe).
- (viebe å prono) : Loukîz a : « si loukî ».
Ratourneures[candjî]
- loukî so Lidje po vey si Nameur ni broûle nén
- si loukî lådje
- loukî e coisse
- li ci ki louke voltî ås stoeles mete sovint si pî e l’ aveule
- loukî so Lidje po vey si Nameur ni broûle nén
Parintaedje[candjî]
Sinonimeye[candjî]
Loukîz a : « waitî »
Ortografeyes[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : C61
Sipårdaedje do mot[candjî]
Ratournaedjes[candjî]
loukî a
- Francès : prendre garde (fr), faire attention (fr)
Pårticipe erirece[candjî]
singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | louki | loukis |
femrin | loukeye | loukeyes |
loukî omrin
- Pårticipe erirece omrin do viebe "loukî", ki pout esse eployî come addjectif et come sustantif.
- Dj' î a loukî a deus côps divant d' intrer.
Ratournaedjes[candjî]
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon d' etimolodjeye tîxhone
- Mots walons rmontés disk' å bodje induropeyin
- Viebes do walon avou l' cawete -î
- Pårticipes erireces do walon avou l' cawete -î
- Mots do walon do minme sourdant k' on mot d' l' inglès
- Mots do walon do minme sourdant k' on mot do francès
- Mots ki s' prononcèt parey cåzu totavå
- Mots do walon di deus pîs
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come waitî
- Viebes å prono do walon
- Mots do walon avou des ratourneures
- Mots do grand Payis d' Lidje
- Pårticipes erireces do walon
- Viebes do walon ki l' pårticipe erirece est parey ki l' infinitif