wårni

Walon (Rifondou)

Li rfondaedje di ç’ mot cial est co so balance. Fåt i scrire « wårni » u « gårni » ? (Li cogne avou "w" shonne esse on cron forcoridjaedje, on n' trouve nole disfondowe avou "w"...
On trouve bén Wårnî, mins come no d' djin (fr: Garnier, de: Werner))

Etimolodjeye

Tayon-bodje vî francike « warnjan » racuzinåve avou l' francès « garnir » et l' inglès « warn » avou l’ cawete di codjowaedje « -i » des viebes

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /ɡɒːʀ.nɪ/ /ɡɔːʀ.ni/
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /wɔːʀ.ni/
• Ricepeures : wår·ni

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	wårni / wårnixh
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	wårnixhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	wårnixhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	wårnixhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	wårnirè / wårnixhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	wårnixheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	wårnixhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	wårni
Ôtes codjowaedjes	come prusti

wårni (viebe å coplemint)

1. diner çou k' ene sacwè a mezåjhe.
   • Soltins k' Houbert a stî wårni li tchvå et l' ateler, elle ont fwait les schieles, e tchafiant — Rodolphe Dedoyard (fråze rifondowe).
2. rafûler d' gågåyes.
   • Ele va wårni ses finiesses pol dicace — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe).
   • Rissaetchîz do brouwet l' agnon piké des clawsons et l' bouket wårni — Charles Massaux (fråze rifondowe).
   • Les piyônes dinèt a plaijhi des grossès rodjès fleurs po wårni l' finiesse al porcession — Joseph Houziaux (fråze rifondowe).
3. ahessî avou des meubes.
   • Li r’glatihante powésêye èbèlihév’ di ses éles d’ôr li houlêye tâve, li foûme èclôse, li scrif’tôr, ki gârnihît s’ tchambe — Joseph Mignolet, "Les håyes sont rfloreyes", "L' aloumire", 1921, p. 48.

Ratourneures

• cwårtî wårni: cwårtî ahessî avou des meubes

1. • « Dji m’ marèyereû sins fé pus longue intrêye »
     dihéve-dj’ ine fèye à m’ bèle mére à div’ni
     « Mins wice volez-v’ qui dj’ vâye avou vosse fèye
     dji n’ troûve nin minme on p’tit qwårtî gårnî »
     — Joseph André, È grunî di m’ bèle-mére.

Parintaedje

• wårnixhaedje, wårnixheu, wårnixheure
• diswårni
• riwårni

Sinonimeye

• (diner a ene sacwè çou k' ele a mezåjhe): ahessî
• (rafûler d' gågåyes): gåyoter

Ortografeyes

Divant 1900 :

• gârni : E203 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• ganrni : E165
• gårni : E1
• garni : C8, O3
• gârni : S117, C1, C9, O4, O92 ^(lére)

Li mot n’ est nén dins : E89

Ratournaedjes

ahessî

• Francès : garnir ^(fr), fournir ^(fr), préparer ^(fr), pourvoir ^(fr)

gåyoter

• Francès : garnir ^(fr), orner ^(fr), décorer ^(fr), parer ^(fr)

ahessî avou des meubes

• Francès : garnir ^(fr)

cwårtî wårni

• Francès : appartement meublé