yebe

yebe [f.n.]

1. plante ki les vatches et des ôtès biesses magnèt cwand ele sont-st a foye. Les fougnants ont bouté a tot spiyî Pattavå totes les nouvès yebes (G. Havelange). Les sorcires end alént rades come l' aloumire sins leyî d' traeces, apus ki l' rond d' leu danse dins l' yebe (G. Lucy). Il aveut stî czoupler a t' corti po fåtchî l' yebe et il a dmandé 50 uros. Dji nel saveu raveur nete, cisse tchmijhe la, avou ene taetche di yebe. On dit eto: waide. Loukîz a : fenaesse, four, fôraedje, waezon, rimouye. F. herbe. >> magneu d' yebe: sôre di biesse ki vike tot magnant des yebes. F. herbivore. >> i s' fåt agritchî ås yebes: i fåt tni bon, dabôrd k' on va passer on mwais cwårt d' eure. On dit eto : s' acrotchî ås coxhes. F. tenir bon contre vents et marées.

2. tchamp avou ces plantes la. F. prairie, pâturage. >> mete les biesses a l' yebe: les mete ås tchamps. On mete les biesses a l' yebe e moes d' may. F. en prairie. >> c' est måle yebe: c' est ene mwaijhe pasteure. Les vatches ni magnèt nén voltî e ç' pré la : c' est måle yebe (ramexhné pa L. Remacle). F. mauvais pâturage.

3.yebe ås maladeyes (plante ki médeye on må). Des blancs omes tot s' clintchant avå gonxhires et vås Soyént les yebes k' aswadjèt et rwerixhèt (A. Lovegnée). F. herbe, plante médicinale. >> yebes del sint djan: yebes ås maladeyes ki sont bén crexhowes et floreyes e moes d' djun (al Sint-Djhan), k' on code et fé souwer.

4. yebe po fé l' sope On dit eto: yerbêye. F. légume condimentaire.

5. (mwaijhe, måle) yebe crouwå. Ses carotes, ci n' est k' on lairdjon pattavå ; i n' a k' a-z aler pougnî dins ces yebes la, tote rimpleyes di lacea, po dner ene fameuse eurêye a ses lapéns (L. Somme). F. mauvaise herbe. >> Les mwaijhès yebes crexhèt voltî; u : >> Les målès yebes crexhnut rade: dijhêye po balter onk (ene) k' a fwait ene crexhinne, u k' est grand. F. mauvaise herbe pousse toujours.

6. plante ki vént tot seule so ene djouxhire. F. jachère. >> leyî ene tere a yebe: el leyî cori a djouxhire. Loukîz a cori a royes. F. laisser en jachère.

7. dinrêye k' est co vete. F. céréale en vert. >> mindjî s' grin a yebe: furler on tcheté divant k' i n' åye profité.

| yerbêye [f.n., sovint pluriyal]

1. plante k' on mete tote vete dins l' sope et dins les ôtes amagnîs, po dner do gosse. F. légume condimentaire, plante potagère.

2. yebe ås maladeyes. Cwand on medcén ordone on rméde ås payizans, I lzî doet espliker les pondants, les djondants, S' i fåt cure les yerbêyes, comint k' i fåt k' ça s' fwaiye (A. Vermer). F. plante médicinale.

3. sitindowe d' yebe. On dit eto : waide, pasteure, pasturaedje. F. herbage.

| yerbou, yerbowe

I. [addj., todi padvant]

1. la k' gn a bråmint des yebes. F. herbeux.

2. la k' on vént code des yebes ås maladeyes. Loukîz a : Arbûmont

'II. yerbou [o.n.] rimouye al bouwêye. F. pelouse.

Mots d' aplacaedje

• Arbûmont
• yebe å froyon
• yebe ås as
• yebe ås emoroyides
• yebe ås pûs
• yebe ås rates
• yebe d' agaesse
• yebe di bribeu
• yebe di coixheure
• yebe di cossén
• yebe di feu
• yebe di fleur
• yebe di lape
• yebe di rôze
• yebe di troye

Disfondowes

yebe

yèbe, jèbe, yêbe, yèrbe, êrbe, yabe, yimbe.

yerbêye

yèrbêye, jèrbêye, jèrbée, jèrbèye, yèrbêye, yèrbéye, yèrbée, êrbée.

Sicrijhas ezès motîs

yebe

yèbe [S0, O4, O0, E1, C8], ièbe [C1, C9, C100, C106, S0, S40, E1, E2, E212b], iebe [E212], ieb [E203], yèb [S38], yêbe [S17 p.28, S109, S117], iêbe [S17 p.28], hyêbe [S109], yèrbe [O3, O4], êrbe [S24, S107], érbe [S104], yap [S38, 26 & 77], yâp [S117], yinp [S117], ziêbe [S117], ziabe [S27], jèbe [E1, E2, E34, E167, E213], nén dins S25, S41, O2, O100.

yerbêye

yerbêye [S117], ièrbêye [E1], ièrbée [S40, E212b], èrbéyes [S24], èrbêyes [S107, S117], jèrbêye [E1], ierbé [E212]

yerbou

yèrbu [O5] 

Hårdêyes divintrinnes

• Dipus d' racsegnes sol yebe (po les biesses magnî)
• Dipus d' racsegnes so les yebes ås maladeyes
• Dipus d' racsegnes so les yebes del Sint-Djhan
• Dipus d' racsegnes so les yerbêyes (po mete dins l' sope)