cwantes
Walon (Rifondou)[candjî]
Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.cwantes (divant cossoune) / cwantres (divant voyale avou sacwants mots)
I. [addj. di dimandaedje] (po saveur on nombe). Cwantres oûs est çk' elle a ponou ? Cwantes sont i ? Cwantes feyes î av' sitî ? Cwantes tchéns avoz vs ? Cwantes av' di tchvås ? Cwantes euros avoz pierdou ? Cwantres omes ki vs avoz dandjî ? Cwantes djins k' ont ddja vnou vôter so Etrernete po fote li govienmint l' panse å hôt ? Cwantres anêyes k' on pleut semer do swele dins les sårts ? Cwantes djoûs k' i leyént broûler l' moeye di fåde ? (L. Mahin). Fåt saveur cwantes doets ki l' cråxhoe a d' lård dissu s' dos (P.J. Dosimont). rl a: kibén, sacwant.
- O ! Bleu soû d' pire tot a groubiotes,
Cwants côps d' talons n' avoz vs nén rçû?
Kibin d' feyes a-dj' uzé mes cotes
Sor vos, ki l' haminde a distrût!— Louis Lagauche, "Les belès-eures" (1928), p. 55 (fråze rifondowe).
- O ! Bleu soû d' pire tot a groubiotes,
F. combien de, au nombre de combien, en quel nombre.
- Vos cwantes estîz ? A cwantes ki dj' esténs ? Dj' esténs nos cwantes ? Leus cwantes estént i ? : ratourneure po dmander li nombe di djins, après nos, nozôtes, vos, vozôtes, leus, zels, zeles.
- Elle estént leus dji n' sai cwantes (L. Remacle).
- F. à combien ?.
- Cwantres ans avoz ?, Cwantes årè dj' d' anêyes l' an ki vént ? : po dmander l' ådje.
- F. quel âge ?.
- Cwantres eures est i ? : po dmander l' eure.
- F. quelle heure ?.
II. [addj. d' esclamaedje]
- kibén di (po mostrer on grand nombe di djins, di sacwès).
- I nos a dné cwantes côps, des côps d' mwin !
- End a cwantes et cwantes k' ont passé par ci !
- Cwantes feyes ki dj' l' a aidî !
- Cwantes poennes k' on ramasse a-z aclever des efants !
- Cwantes côps k' i vs fårè repeter di roister vos solés foû del tchambe ?
- Cwantes côps vs el fårè-t i dire, po k' vos m' creyoxhe (J. Lahaye).
- rl a: kibén di.
- F. combien de, que de.
- (tot cåzant å rvier) kibén di (po mostrer li waire di djins, di sacwès).
- Cwantes djins n a-t i ki s' endè sovnèt !
- Cwantes end a-t i ki sont contins d' leu sôrt !
- F. combien peu.
III. cwante [o.n. todi singulî] cwantrinme. Li cwante k' elle a-st arivé å cross di Virton ? F. quantième.
- li cwante ki dj' estans ? Li cwante do moes estans dj' ? Li cwante k' on-z est enute ? : po dmander l' date.
- F. quel jour sommes-nous ?. rl a: kibén.
Disfondowes: cant', cwant', cwont' (divant cossoune), cantr, cwantr, cant-z, cwant-z (divant voyale, avou sacwants nos).
Parintaedje[candjî]
(minme sourdant etimolodjike)