Sujet sur Uzeu copene:Lucyin

(po @Reptilien.19831209BE1 eto) Dj' a ene miete corwaitî a ces familes di viebes la; dj' a metou les racsegnes so berdelaedjes.

dji sereut-st adon po rfonde :

• avou -fil- tos les viebes (et famile) a vey avou des fyis (et on î pôreut raloyî li famile, dedja metowe avou -fil- des sinsis "shure, cori rade" (filer, filateure, defilé), ki motoit bén sont-st etimolodjicmint raloyîs eto)
• mins -afil- po les sins a vey avou do taeyant (a noter e castiyan l' fyi po keuze a divnou "hilo" (candjmint f->h) mins l' mot pol taeyant a dmoré "filo")
• eyet -fiy- po les sins a vey avou l' fiyate.
• (i gn a co ene famile avou fyi-, a vey avou "fi" (efant d' on parint) : afiyî = a + fi + -yî : fé divni vosse fi (adopter), ou divni l' fi di (fr: affilier); fiyåsse, fiyoû. (on pôreut eto fé fiyå(le) s' i gn aveut mezåjhe di tradure li fr:"filial")

Loukîz so Berdelaedjes & sol DTW.

=> fi = fi d' metå => so les fis: so Etrernete; foû des fis = disraloyî, sins raloyaedje.

=> filé = filé d' linne, filé d' l' Aviedje (pårticipe erirece di "filer", ALW 8 p. 346) => èn sawè taper filé.

=> fiyî 1 (fiyî#Etimolodjeye_1) => filer (1. del linne; 2 aler rade); fåfiler; disfåfiler; filasse; efiler; efilant; efilanti (rinde efilant; Transene: ''afianti in piket'').

=> fiyî#Etimolodjeye_2 => fiyî, si rafiyî, si dmesfiyî / dimefiyî / dismefiyî /fiyate / fiyåve

ça fwait ki: dacoird avou l' atåvla Pablo

eto pol troejhinme parintaedje: fi, afiyî, fiyoû, fiyåsse + fiyå (on pout fé l' noûmot asteure); amour fiyå; + fiyåcion [filiation].

Dji n' so nén po-z aveur "fiyî 1" tot seu, avou des -filer po tos ls ôtes viebes, c' est vormint l' minme viebe avou des betchetes diferinnes.

Pol dispårtaedje "f(y)i/filé", sorlon ki ça soeye di metå ou nén... vos estoz seur k' ene sifwaite diferince egzistêye ?

Li diferince ki dji fjheu esteut po "fyi", ene sacwè d' bén defini, avou deus dbouts, et ki tént bén eshonne (come ene mo tene coide); eneviè "filé" ene sacwè ki n' a motoit nén des boirds bén definis, ki pout esse eto pa des côps ene miete glumiante : cwand on glete, on pout fé des filés, nén des fyis.

Asteure, c' est insi ki dj' eployive les deus mots, dji n' so motoit nén djusse avou ça; mins i m' shonne k' i fåreut rcweri ene miete di pus po saveur cwè.

po "filé" :

• C8 dene deus definijhas: 1. fyi a keuze, 2. pitite mimbrane pa dzo l' linwe
• O4 end a cwate: 1. fyi a keuze, 2. "fr:filandre" (avou "filé d' l' Aviedje" come egzimpe), 3. eto li filé del linwe
• E1 (filèt), pont d' definixha, mins des egzimpes: "côper l' ~ a èn efant" (côper l' coirdea dabôrd?); "on ptit ~ d' vinaigue"; "~ (ou fi) d' aviedje"; "ene tchår a ~s" (ene tchår filandreuse); "ni tni k' a on ~"; "esse metou sos ses cwate ~s" (esse foirt bén moussî); po "fi" il est defini come "fr:fil"; eyet les egzimpes c' est des fyis a keuze, ou d' metå; mins nol egzimpe ki rascovere li sinse ki dji rsint po "filé".

I fåreut vey po O0 (filèt, filét) çou k' ça dit.

Mins c' est aler ene miete trop abeye ki d' dire ki ça sereut ene diferince etur cozaedje eyet fyi d' metå. Cisse diferince egzistêye e castiyan ("hilo" eneviè "alambre"); et motoit bén en arabe marokin?; mins dji nel rissint nén e walon (nerén l' trover dins on motî), dismetant ki dji rsint ene diferince purade etur des fyis "fabrikés" (ki ça soeye po keuze ou po l' electricité), et des filés "naturels" (fwait pa les araegnes, les clouctês, pa on spès likide, dins l' coir)

> fiyî, si rafiyî, si dmesfiyî / dimefiyî / dismefiyî /fiyate / fiyåve ça fwait ki: dacoird avou l' atåvla Pablo

"confiyî" eto (el plaece di "confyî") ? avou tote si famile (confiyance, confiyant)

Et po "defyî" / "disfiyî"... rimete tot dins "disfiyî" ?

(sol DTW, vos ploz cweri « (con|dis|de)f(i[aeouâåêéèû]|y[iî]|iy)% » po ls aveur totes. (et i gn a on « disfiadje [C1] » ki dji m' dimande kimint el fåreut scrire...)

dj' a bén bouté so les candjmints e DTW (fi & filé) et sol Wiccionaire (fyi, fiyî). I dmeure a rindjî, inte "fi" et "filé" (& "filet"):

• fi do bwès (nozôtes: fil du bwès)
• filet del linwe (come on ptit filé) /filé del linwe
• on filé / fi d' djåspinaedje (sudjet)
• on vere di gote; l' estance d' esse so

Sol DTW: rimete eshonne: 794, 16889, 6173

> Sol DTW: rimete eshonne

nén co! ôtrumint c' est foirt målåjhey del disfé. I s' fåt mete d' acoird d' aprume.

O0 mete a filèt / filét çou ki respond a filé asteure (et a fyi divant). li T vént di l' omonimeye filè (p. er. li pus corant) et filet.

fyi, c' esteut on mot basti (i n' egzistêye nén dins les disfondowes) po rascovri tos les pårticipes erireces ki l' viebe esteut rfondou "fiyî", et li simpe "fi", veyanmint ki Lidje n' a nén l' sinse di "filé" = pårticipe erirece. Come on rfond asteure li viebe avou "filer", n' si djustifeye pus. Li spårdaedjes des disfondowes avou -y- est stroet.

Oyi, on est a pô près d' acoird:

• filé, pårticipe erirece, po des sacwès natureles (ça fwait: ki polèt awè des barbôjhes [irrégularités].
• "fi", svierba avou fondaedje do "l" po des sacwès årtificieles, bén lisses, u po des calcaedjes do francès => fi d' årca, fi d' ronxhe, fi d' cérudjeye, fi d' telefone + imådjreçmint: fi d' berdelaedje, esse so les fis (do telefone), fi-z e-n aweye [de fil en aiguille] (calcaedje, et muzike del ratourneure).

I m' dimeure:

• li fi / filé do bwès: s' i gn a ON motî ki mete "filé", djel prind; e-n atindant: fi do bwès (motoit on mot tecnike di fwestî calké do francès).
• filé / flet del linwe: come c' est ene sacwè k' est lådje (ådvins), metans l' come "filet" (come on filet d' pexhe).

Gn a l' årtike 794 do DTW (• 1. verre de genièvre. il aveut rlopé sacwants gris ---. • 2. ivresse très légère. il aveut s' --- (ou ès pitit ---). C' est motoit l' imådje do vudaedje d' on ptit filet d' gote dins l' vere. Dju n' î toutche nén pol moumint. Po R1689, dj' a dmandé les fitchîs .mmo a Tiri Dumont (dji n' les trovéve nén). Dj' a s' response dins m' boesse. Dji louke a ça dmwin.

Dji voe k' l' inglès a-st eto 2 mots: thread (linne => filé) <> wire (fier => fi); nonna l' arabe marokin, c' est l' minme mot, apus k' po le fis d' nilon des canapexhes (ki dj' eploye eto e l' cérudjeye pol pea, ca c' est 10 côps meyeumartchî).

"f(y)i do bwès" : dji n' kinoxhe nén l' mot; cwè çki ça vout dire ?

"filé del linwe:" neni c' est nén lådje, c' est l' pitit fyi ki ataeche li linwe pa dzo (e castiyan on l' lome "frenillo" (piti frén); on voet des imådjes si on cwir "frenillo lingual" so Google). E castiyan on eploye eto "frenillo" po des sfwaits ki loyént les lepes al djincive, eyet l' prepuce å gland; dji n' sai nén e walon si c' est l' minme mot.

fi do bwès : w:fr:fil du bois ?

« s' i gn a ON motî ki mete "filé", djel prind »

Çou n' est nén on motî, mins divins l' Enquêtes du Musée de la vie wallonne, volumes 5-6, page 305, on pout lére « On suit le fil du bois : filèt dè bwès » ; et divins l' volume 4 : on lét : [aller, poncer] « contrairement au fil du bois, conte lu filèt, ou foû filèt (Jalhay) ».

Dji pinséve ki "fyi" aveut stî fwait sol minme modele ki "lyi", po rascovri des prononçaedjes i/î. Dj' ô bén, on scrijhaedje po "fi, fil, fî"; et rén a vey avou "filé" et ses disfondowes.

Si c' esteut on pårticipe, c' esteut on mwaijhe tchuze, i n' a nol ôte pårticipe ki finixhe avou "-yi".

Mi dji sereut po wårder li scrijhaedje "fyi" po "fi, fil, fî (G206 li dene)", a costé d' "filé", èn ôte mot.

Wårder "fyi" ça vout dire k' i n' a rén a candjî (et c' est on mot ki rvént foirt sovint, pa les ratourneures "so les fyis" ou "fyi d' berdelaedje"; so des waibes k' i gn a, dins les ratournaedjes e walon d' Linux, et å dvins di bråmint di Rantoele gazetes dispu des razans.

Mins s' i faleut l' ricandjî, ça dvreut esse po "fi" ("filé", cor on côp, c' est èn ôte mot, e 2 sillabes, dismetant ki "fyi" n' end a k' ene). Di fwait, come po "corti", "teri",... des mots walons ki finixhèt avou "-i" ki leu sour e francès finixh avou "-il".

(èn ôte advintaedje di nel nén candjî, c' est d' poleur fé l' diferince avou "fi" (efant måye d' ene cope di parints, femrin "feye"))

PS: po l'inglès thread/wire, c' est co ene miete diferin, "wire" c' est ene sacwè k' a stî toirtcheye, et ça n' vout nén dire fyi/filé mins "cåbe" (ki, tot come e francès "câble", c' est des fyis toirtchîs eshonne, po-z amidrer l' rezistince al traccion, eyet l' rinde pus seur (s' i gn k' on fyi ou deus ki sketèt, li cåbe lu tént todi).

Pa côps c' est ene boune idêye di cweri on mot dins Google-imådjes, po vey çou k' ça rprezinte dins on lingaedje diné. Si vos cweroz "wire", "câble" eyet "alambre", vos voeroz ki c' est nén l' minme do tot. Di fwait, "alambre" n' est måy eployî po les fyis electrikes, mins "cable"; ca èn "alambre" est todi plin, on filé d' on seu boket, et måy on toirtchaedje di sacwants fyis (adon ki les prumîs fyis electrikes estént des toirtchaedjes... pus asteure, mins les mots ont dmoré)

Mi dji vos shû... si djel tén bén, gn a pus ki 3 ptitès sacwès a s' mete d' acoird :

• fyi u fi
• fi u filé do bwès
• filé u filet del linwe

c' est ça ?

Asteure ki dj' a veyou s' sinse, oyi, "filé do bwès" va bén (mins on pout eto wåder "f(y)i do bwès" come sinonime, la k' c' est foirt corant (parey po "f(y)is/filés d' l' aviedje")

Pol linwe c' est bén l' minme mot ki "filé" mi shonne-t i. "filet" c' est ds ôtes mots (end a 3 (motoit bén tos les troes copyîs do francès): 1. on mot d' mangonreye (gros boket d' tchår); 2. usteye po-z atraper des pexhones; 3. on djet d' ene plante (a moens ki ç' dierin ça n' soeye co "filé" ?)

Après, pol sicrijhaedje, "fyi" ou "fi", dj' a dit l' minme, dji n' voe nén d' foite råjhon del candjî (il a bén dmoré come çoula disk' asteure).

ça fwait, tot conté tot rabatou:

• wårder "fyi" pask' il est ddja foirt sipårdou po: "so les fyis"; "fyi d' berdelaedje" (nonna, i n' est nén so G206, si dj' l' a metou, c' esteut ene flotche: on passe di a) des disfondowes avou fil- a: b) les cognes avou -y-: f(i)yé, -è (sinteze ki dene djusse 3 rapoirtêyès "reyalizcions": fyé (Libin) (c' est po ça ki djel veyeu voltî !), fiyè (Welin et Sint-Houbert); did la, dji fjha on viebe avou l' cawete -î (fiyî), ki m' shonnéve lodjike po rfonde mi "fiyer" come mi "criyer" (criyî), mins ki n' est nén acertiné (mins k' esteut pus lon do francès ki "filer". Dji l' a rsaetchî evoye do Wiccionaire.
• filé do bwès; filé del linwe.
• + filés dins ene coriante tchå (<> filet k' est l' pus tinre des tchås)

Va-t i ?

Cwand vos djhoz « wårder "fyi" » c' est bén tos les sinses (fyi a keuze, fyi d' årca, fyi do bwès, fyi d' berdelaedje, so les fyis) ?

Ca c' est l' minme mot; soeye-t i on l' sicrît "fyi", soeye-t i "fi", mins nén wårder les deus (dji dmande pask' i gn a deus årtikes diferins sol wiccionaire asteure)

nonna, mi idêye, c' esteut di wårder "fyi" come noûmot djusse po les 2 sinses k' on shuvou si askepiaedje (so les fyis; fyi d' berdelaedje); mins si vos vloz, on l' pout mete come sinonime des 2 ôtes sinses. Come ça on n' a rén a rcoridjî.

A nozôtes di decider:

• soeye-t i "fyi" po les 2 noveas sinses, askepyîs come li mot lu-minme inte 1997 & 2020;
• soeye-t i po ces 2sinses la + tos les sinses di "fi" (di metå u d' plastike) et d' filé (tressî, naturel).

Vôtez cial, vos Pablo & Reptilyin, et l' mete (r)acertiné sol DTW (fyi l' esteut ddja); et rimete eshonne les deus (u troes) årtikes "filé".

Por mi c' est l' minme mot, i gn a djusse a decider kimint l' sicrire e rfondou, "fi" ou "fyi". C' est insi k' del a todi eployî ("fyi" come rifondowe di "fi"; "filé" come rifondowe di "filé, filè")

adon, on lait tchaire "fyi", nén acertiné, et dire "so les fis" & "on fi d' berdelaedje" (veyanmint k' on n' a måy tuzé a scrire "on fyi d' ronxhes, on fyi d' fier, on fyi d' årca".

A siya, mi dj' a tofer sicrît insi; et c' esteut eto insi (fyi d' årca) dins R9...

Bon, dj' a rcandjî dins R9 et R10; et cial sol wiccionaire (i dmeure co a coridjî so les pådjes; et dji frè al fén del samwinne ene nouve modêye des coridjreces)

Et po "fiyasse" ?

Po k' on n' a nén prins li "y" dins l' bodje, i nos fåt bén prinde li "l" => filasse; + filassieus [filandreux]; dji croe k' c' est des mots ki rivnént dins l' ovraedje del tchene, mins nén dins S0 ni S117. Motoit sinonime di "tchenveuse", mins i m' fåt rwaitî (papî da Pire Otdjåke sol tchene).