Côde sourdant di «voye»

{{MR|vôye}}
== {{L|wa}} ==

=== {{H|etimolodjeye|wa|1}} ===
{{Bdj|via|sourd=la}} {{m-s}}.

===={{H|prononçaedje}}====
* {{WAFE}}
** {{prcoi}} {{AFE|võj|voːj|vɔj|vuːj|vuj|voj|vwɛj}} {{BS|oy}}
** {{pzc}} {{AFE|võj|odio=Wa voye wa-fel vônye.ogg|ling=wa}}
* {{Ric}}

===={{H|sustantif|wa}}====
{{-su-}}
{{~}} {{f}}
# {{voyr|wa}} passaedje bén assonré et ricnoxhou, po les djins, les tcheretes, les otos, evnd aler d’ ene plaece a l’ ôte.
#* Li {{~}} est côpêye, pask’ i rtårmakèt.
# lådje trawêye po passer houte d’ on bwès, d’ on payis sins tchmin epiré et tarmaké.
#* Tchårlumagne vleut fé ene {{~}} ki trevåtchreut l’ Fagne, po-z aler di Hesta a Åxhe, mins tos ses årtchitekes lyi djhént ki ç’ n’ esteut nén possibe.
# rowe d’ ene veye, d’ on viyaedje, ki moenne a èn ôte viyaedje, hamtea, u ene plaece bén cnoxhowe.
#* El {{~}} do Bos ; li {{~}} di Nzîvå ; pal {{~}} do paxhi.
#* Dj’ a dmoré lontins al {{~|Voye}} di Viance a Transene.
#* les efants djouwèt e mitan del {{~}}.
# plaece k’ î on doet passer po-z ariver ene sadju.
#* Dj’ aveu pierdou m’ {{~}}.
#* I n’ a sepou rtrover s’ {{~}}.
#* I n’ prind nén l’ boune {{~}} ; i s’ va piede.
#* La ene åjheye {{~}} !
#* Dji l’ a rmetou sol boune {{~}}.
#* C’ est lu ki m’ a acsegnî l’ {{~}}.
#* Nos frans l’ {{~}} eshonne.
#* Nos frans l’ {{~}} a pî.
#* On l’ veyeut l’ åmatén, si maigue briket dzo l’ bresse,</br>Shure li {{~}} del fabrike té k’ èn ome l’ åreut fwait. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.45, “Agnuss”}}
# manire di fé, di s’ codure.
#* Ele boute foirt bén a scole, ele est sol boune {{~}}.
#* I s’ a co fwait arester pal police, i prind ene mwaijhe {{~}}.
# {{plu}} minme sinse.
#* Les fis, tot rintrant-st e leu djîsse,</br>Veyant leu mere coutcheye so s’ long,</br>Priyît, dmandît pardon !</br>Et rprindît les {{~s}} di l’ Eglijhe. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.86, “Li Vôye di l’Eglise”}}
# {{im}} shûte di çou k' on doet co fé. 
#* Li {{~}} esteut co longue por lu divni prof di fak.
# {{cins|wa}} prumî toû d' on tchamp a fåtchî, ki c' est ene lårdjeur di deus metes k' on fåtche al mwin totåtoû do tchamp po leyî passer les fåtcheuses.
#* Il a stî fé les {{~s}} do matén.
# {{rili|wa}} [[pelrinaedje]].
#* Cwand on dit « il a prometou l' voye a Sint Djan ki hosse (å Rû), u a a Tchivrumont, a Montagu, a Biarin», ça vout dire k' il a prometou d' aler e pelrinaedje a ces tchapeles la, paski l' Bon Diu l' a egzocî dins ene dimande. 
# voyaedje, tcheriaedje.
#* Dj' a co deus troes {{~s}} a fé avou l' begnon.
# çou k' on tchereye.
#* Aler cweri ene {{~}} di hoye.
# lårdjeur di soyaedje.
#* Diner del {{~}} a ene soyete.
#* Rinde del {{~}} al soye.
#* Cwand to soyes dins do vete bwès, i fåt bråmint del {{~}}; dins do setch, i n' è fåt cåzu pont.
# [[roye]], [[lene]].
#* Ns avans planter ene {{~}} di crompires.
#* Les schayteus: « Fijhans co ene {{~}} di schayes divant d' aler rmareder ».
# {{houy|wa}} passaedje dins tere, wice k' on saetche del hoye, do minrai.
{{dal}}

{{r|li prumire voye}} : kiminçmint d' èn ovraedje. {{r|li dierinne voye}} : fén d' l' ovraedje. {{r|ene voye di crås, ene voye di maigue}} :

#: rl a: evoyî, evoyaedje.
# (mot d' texheu) plaece d' on fi ki manke. {{r|longue voye}} : voye ki va d' on dbout a l' ôte do texhaedje, s' i manke on fyî d' tchinne.

<gallery>
Åbes boirdeure voye.jpg|voye avou des åbes di boirdeure
Ait Bo olli moulet efants.jpg|voye di montinne
Plake voye tchertrece.jpg|voye tchertrece
</gallery>

===== {{H|ratourneures}} =====
# {{r|[[fé l’ voye]]}} (a) ; {{r|[[fé les voyes]]}}
# {{r|tcheriåve voye}} : voye ki les tchårs î polént passer. rl a : [[tcheråvoye]].
# {{r|a voye}} : metou dilé ene tcheråvoye, eneviè di çou k’ est å mitan des bwès, des tchamps.
#* Les tcherieus ramassént les botes di schoices {{~|a voye}}.
#* Il årè åjhey : tot s’ bwès est {{~|a voye}}.
# {{r|croejhlåde di voyes}} : plaece ki deus voye si rcôpèt. rl a : [[croejhelmint]].
# {{r|voye di fier}} : tchimin d’ fier.
# {{r|Li voye des Almands}} : no d’ plaece di Mitchamp (Lonvli), tchimin pa you k’ ene porcession d’ Almands passèt.
# {{r|Li voye des Boûtlîs}} : no d’ plaece di Lutrubwès (Viyè-dlé-Bastogne), pa you k’ les tchårs atelés a des boûs passént.
# {{r|Li Voye des tchvås d’ Cope}} : no d’ plaece di Transene (wice ki les tchvås dvént esse acoplés po monter l’ gritchete.
# {{r|esse todi so voye, so tchmin}}, u {{r|esse tofer avå les voyes}}, u {{r|esse todi so tchamps so voyes}} :
## aveur on mestî k’ i fåt bråmint bodjî.
## esse todi evoye trinner. rl a : [[dåripete]].
# {{r|esse so s’ voye po rivni}} : esse po rivni e s’ måjhone.
# {{r|i m’ freut cori les voyes}} : i m’ fwait eraedjî, télmint ki dj’ a håsse di m’ såver, et trinner avå les voyes.
# {{r|aler tchaeke a mitan voye}} : si dner radjoû e-n ene plaece ossu lon do dmoraedje d’ onk ki d’ l’ ôte.
# {{r|rexhowe a mitan voye}} : ?.
# {{r|passer pazès voyes}} : côper å court, tot prindant les ptits pazeas.
# {{r|voye di tere}} : voye nén epirêye, copurade ezès payis avou waire d’ assonraedje do teritwere.
# {{r|fåsse voye}} : voye afroyeye på passaedje di djins u d’ tcheroe, mins nén ricnoxhowe. rl a : [[roti]].
# {{r|basse voye}} : schavêye.
# {{r|Les Hôtès Voyes, les Bassès Voyes}} : nos d’ plaeces di Bouyon.
# {{r|viye voye}} : voye did dvins l’ tins, mins ki n’ sieve pus.
#* Dj’ a rtrové l’ plaece dins les bwès del {{~|viye voye}} Lidje-Sudan.
# {{r|grande voye}} : [[otovoye]]
#*« Rapôrt à l' candjemint dè l' clëmat, on mënësse ècolo, vourot bén qu'on rôle ni pës rade quë cint këlomètes à l'eûre dëssë lès '''grandès vôyes'''. Më dj'a lès pinses quë c'è-st-one boune ëdéye, èt vos ? »{{s|{{NoBo}} l° 505, p. 24.}}
# {{r|Li Viye Voye|cat=npl}} : di Tniveye (tchåsseye rominne).
# {{r|Li voye do Trô d’ såbe|cat=npl}} : di Lutrubwès (Viyé-dlé-Bastogne), ki moenne a ene cårire di såvlon.
# {{r|ndaler s’ voye tot droet}}, u {{r|shuve li boune voye}} : fé çou k’ est ricnoxhou come bén.
# {{r|ene voye rinouvrece}} : ene novele manire di fé.
# {{r|ene mitan voye}} : ene rexhowe a ene margaye, ki les deus margayeus fijhèt ene foice po s’ etinde.
# {{r|pal voye di}} : tot passant pa.
#* Vosse planete, c’ est l’ advinaedje di çou ki va vs ariver {{~|pal voye di}} nosse date di skepiance.
# {{r|mete des hames el voye d’ ene sakî}} : l’ espaitchî d’ ariver la wice k’ ene vout avni.
# {{r|mete di l' ovraedje foû del voye}} : bén bouter po s' avancî.
# [[gn a co cint pîs d’ måle voye]] : vos estoz co lon d' saveur cwè, vos n' estoz nén co arivé. Sin. [[vos n' î estoz nén co al taeye ås fraijhes]] . Franwal: ahåyant po: {{lang|fr|Vous êtes loin du compte}}. 
# {{r|esse so voye po}} : esse presse a. ''Il est so voye po divni minisse.'' {{lang|fr|F. être en passe de.}} 
# {{r|esse foû voye}} 
## esse pierdou. 
## dins ene bate di dvizes, rexhe foû sudjet. Franwal: ahåyant po: {{lang|fr|digresser}}.
# {{r|elle a prometou l' voye insi !}} : dijhêye po rire d' ene djin k' est må ecaytêye, må mousseye.
#{{r|moenner l' voye}} :
## esse li prumî d' ene porcession. {{lang|fr|F. marcher en tête.}}
## {{im}} mostrer l' egzimpe.
# {{r|[[dimander si voye]]}}

===== {{H|parintaedje}} =====
{{Boesse|c=3|
* [[avoyaedje]]
* [[avoyî]]
* [[avoyoe]]
* [[disvoyaedje]]
* [[disvoyî]]
* [[disvoymint]]
* [[evoyaedje]]
* [[evoyåve]]
* [[evoye]]
* [[evoyeu]]
* [[evoyî]]
* [[ravoyî]]
* [[revoyaedje]]
* [[revoye]]
* [[revoyî]]
* [[rivoyî]]
* [[voyaedjåjhe]]
* [[voyaedje]]
* [[voyaedjeu]]
* [[voyaedjî]]
* [[voyete]]
* [[voyî]]
* [[voylete]]
* [[voyoe]]
}}

===== {{H|mots d’ aplacaedje}} =====
{{Boesse|c=2|
* [[tcheråvoye]]
* [[hierdåvoye]]
* [[mwaisse voye]]
* [[otovoye]]
* [[måle voye]]
* [[voye di tere]]
* [[voye d’ aiwe]]
}}

===== {{H|sinonimeye}} =====
* [[rote]], [[tchimin]]

===== {{H|dizotrins mots }} =====
* [[roti]], [[rotoe]], [[pazea]], [[pî-sinte]], [[pî-pazea]]
* [[tchåsseye]], [[pavêye]], [[levêye]]

<gallery>
Wa plake å Moncê Rotchète.jpg
Wa plake Belfontinne Hans-è-bos.jpg
Wa plake Grå-Fayi vôye Cwarnîmont.jpg
Wa plake Grå-Fayi vôye Cwarnîmont.jpg
Wa plake Graide Vôye du Sclassin.jpg
Ôtêye tchessåvoye plake walon.jpg|plake Tchessåvoye a [[Ôtêye]]
</gallery>

===== {{H|ortografeyes}} =====
{{Orto
| vôë = JKlc
| {{=wis|voi|voye}} = C74
| voye = O4, S27, S117, R10:12485, R13
| vôye = C8, E34, E165, S36, S117
| vô.ye = S109
| vôïe = E203
| voûye = S117
| vouye = S117
| vwèy' = O4
}}

===== {{H|ratournaedjes}} =====
{{ratour|passaedje bén assonré et ricnoxhou
|fr= {{t+|fr|route}}
|en= {{t+|en|way}}, {{t+|en|road}}
|nl= {{t+|nl|weg}}
|de= {{t+|de|Strasse}}, {{t+|de|Weg}}
|es= {{t+|es|carretera}}
|ar= {{t+|ar|طريق|ral=Tarîq|ar-fafl=طَرِيق}}
|ary= {{t+|ary|ral=[[6riq]] (Treq)|طريق|ar-fafl=طْريق}}
|mt= {{t+|mt|triq}}
|zgh= {{t+|zgh|ⴰⵖⴰⵔⴰⵙ|ral=agharas}}; {{t+|zgh|ⴰⴱⵔⵉⴷ|ral=abrid}}
}}
{{ratour|lådje trawêye po passer houte d’ ene målåjheye plaece
|fr= {{t+|fr|route}}, {{t+|fr|piste}}
}}
{{ratour|plaece k’ î on doet passer
|fr= {{t+|fr|route}}, {{t+|fr|trajet}}
}}
{{ratour|pelrinaedje {{Lka-ra|pelrinaedje}}
|fr= {{t+|fr|pèlerinage}}
}}
{{ratour|voyaedje po tcheryî ene sacwè
|fr= {{t+|fr|voyage}}, {{t+|fr|transport}}
}}
{{ratour|sacwè k' on moenne d' ene plaece a l' ôte
|fr= {{t+|fr|chargement}}, {{t+|fr|transport}}
}}
{{ratour|{{r|tcheriåve voye}}
|fr= voie carrossable
}}
{{ratour|{{r|esse so s’ voye po rivni}}
|fr= être sur le chemin du retour
}}
{{ratour|{{r|ene voye rinouvrece}}
|fr= une nouvelle piste
}}
{{ratour|{{r|ene mitan voye}}
|fr= une solution de compromis
}}
{{ratour|{{r|pal voye di}}
|fr= {{t+|fr|via}}
}}
{{ratour|{{r|mete des hames el voye d’ ene sakî}}
|fr= mettre des bâtons dans les roues, créer des obstacles
}}
{{ratour|{{r|mete di l' ovraedje foû del voye}}
fr = abattre du travail
}}
{{ratour|{{r|gn a co cint pîs d' måle voye}} 
fr= Vous êtes loin du compte
}}
{{ratour|{{r|esse so voye po}}
fr = être en passe de.
}}
{{ratour|{{r|esse foû voye}} (esse pierdou)
fr = être égaré
}}
{{ratour|{{r|esse foû voye}} (foû sudjet)
fr = digresser
}}
{{ratour|roye {{Lka-ra|roye}}
|fr= {{t+|fr|ligne}}
}}
{{ratour|passaedje d' ene houyire la k' on saetche å tcherbon.
|fr= {{t+|fr|galerie}}
}}

==== {{H|VE}} ====
{{wp}}

=== {{H|etimolodjeye|wa|2}} ===
{{Bdj|vellem|sourd=la}} (codjowa do suddjonctif do {{bdj|volo|sourd=la}} {{m-s}}.

==== {{H|prononçaedje}}====
* {{WAFE}}
** {{prcoi}} 
*** {{AFE|võj|voːj}}
*** (cognes puvite erireces) {{AFE|vyːʃ|vyʃ}}
** {{pzc}} {{AFE|võj}} {{1pr}}
* {{Ric}}

===={{H|codjowa|wa}}====
{{~}}
# {{SP13s}} « [[voleur]] ».
#* I fåt co k' i {{~}} bén.

===== {{H|ratournaedjes}} =====
{{ratour|Suddj. pr. 1&3 sg d' on viebe valant « voleur »
|fr= {{t+|fr|veuille}}
}}

== {{L|wa-fel}} ==

==== {{H|prononçaedje}} ====
* {{WAFE}} {{AFE|vɔj}}

=== {{H|sustantif|wa-fel}} ===
{{~}} {{o}}
# [[voye]] (tchimin).
#*Lu {{~}} d' Atrivau
#**Li voye d' Atrivau.

=== {{H|adviebe|wa-fel}} ===
{{~}}
# [[evoye]].
#*Il a coru {{~}} avu l' bèle-faye d' onk d' Aurvaye.
#**Il a corou evoye avou l' bele-feye d' onk d' Årveye.

=== {{H|addjectif|wa-fel}} ===
{{~}}
# [[evoye]].
#*Il èst {{~}} o Bork. 
#**Il est evoye å Bork