cwårtî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Bodje «cwårt» avou l’ cawete « -î ».

Sustantif

singulî	pluriyal
cwårtî	cwårtîs

cwårtî omrin

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

1. boket d' ene sacwè côpêye e cwate.
   • Prindoz co on cwårtî d' dorêye.
   • A l' abatwer, on discôpe li biesse e cwate cwårtîs.
   • Li pés d' ene vatche a cwate cwårtîs.
2. pitit boket d' ene ronde sacwè, côpêye del minme manire ki po fé des bokets d' on cwårt.
3. termene d' a pô près ene samwinne dins l' moes del lune.
   • Li lune est e s' prumî cwårtî; e s' dierin cwårtî.
4. gros boket ki s' dismantche d' ene masse.
   • Gn a-st avou on cwårtî d' rotche ki s' a distaetchî. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
5. lodjmint avou sacwants plaeces, metou dins ene pus grande måjhon.
   • Asteure, les cwårtîs libes sont vormint pus råles ki les bråvès djins. — Joseph Duysenx (fråze rifondowe).
   • On-z a rnetyî l' cwårtî do vijhén. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
6. coulot (boket d' veye).
   • Cwand dji vs ô cåzer di vosse vî cwårtî, dji vos sins bén anoyeus. — Charles Massaux (fråze rifondowe).
   • Dji vs cåze do cwårtî do Fayi, å Bork. — Émile Pècheur (fråze rifondowe).
7. (mot do bastimint) atroclaedje di måjhons.
   • Ni fwait on måy greve e t' cwårtî ?
     Come par egzimpe po les condjîs payîs ?
     Ni t' ass måy broûlé a ene tchandele
     K' on t' åreut polou mete sol moutouwele ?
     — François Nyns, Credo? (fråze rifondowe).

so cwårtî: pôzucion d' on rond bwès k' on-z a ddja metou deus bokets droets.

Ratourneures

1. bwès so cwårtî plantches di tchinnes u d' sapén.
2. mete a cwårtî el soyreye, soyî l' åbe so deus costés, å grand ruban.
3. finde so cwårtî mete li cougnet inte li schoice et l' cour po rfinde les grossès schenes.
4.  soyî so cwårtî (mot d' soyeu): dibiter ene tronce dins ene soyreye, après l' aveur côpé e cwate.
5. cwårtî gårni: cwårtî avou des meubes
   • « Dji m’ marèyereû sins fé pus longue intrêye »
     dihéve-dj’ ine fèye à m’ bèle mére à div’ni
     « Mins wice volez-v’ qui dj’ vâye avou vosse fèye
     dji n’ troûve nin minme on p’tit qwårtî gårnî »
     — Joseph André, È grunî di m’ bèle-mére.

Parintaedje

• cwåte
• cwåtler
• discåtler, discwåtlaedje
• Loukîz a : « cwårt »

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• kârtî : O4
• caurtî : C8
• qwårtî : E1
• cwârtî : S0
• cwårtî : E1
• cårtî : E1

E rfondou walon :

• cwårtî : R9 ^(lére), R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

atroclaedje di måjhones

• Francès : quartier ^(fr)
• Neyerlandès : wijk ^(nl)

basstimint

• Francès : appartement ^(fr)
• Neyerlandès : kwartier ^(nl)

cwårtî gårni

• Francès : appartement meublé ^(fr)