ramon
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]S’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « ramon », el pout stitchî vaici.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ra.ˈmɔ̃/ Prononçaedje a radjouter
- prononçaedje zero-cnoxheu : Prononçaedje a radjouter
- Ricepeures : ra·mon
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
ramon | ramons |
ramon omrin
- usteye ki sieve a schover, dins l' tins fwaite avou des rames di beyôles u di djniesse, u ôte tchoi, po rnetyî broxhirmint al tere, u ôte pårt.
- On fjheut minme des ramons d' grete-cou.
- Gn aveut ene martchande di ramons ki passéve.
- Avou li strin d' swele, on fjheut des ramons po netyî les fors et po fé les rantoeles dins les ståves (L. Boulard).
- Il a-st arivé so on flaxhisse di bôles po fé des ramons.
- Å moes d' fevrî, on côpe les bôlîs et les oizires, et on fwait des ramons. — Louis Piron (fråze rifondowe).
Ratourneures
[candjî]- cawe di ramon mantche.
- Les macrales alént a tchvå so ene cawe di ramon.
- Il a des bresses come des cawes di ramon, Simon (vî cråmignon). rl a: discawer.
- ramon d' naivieu rame di naçale.
- rame di ramon fene coxhe del tiesse do ramon.
- on roed ramon; u: on stocou ramon: ramon ki les rmes sont cåzu evoye, et k' on prind po bouter evoye des brôs, di l' ansene.
- ramon d' sôrcire hamustea (canistea).
- novea ramon sakî k' est novea u ki fwait ene sacwè d' novea dins on mestî, en ene plaece.
- les noûs (u les noveas) ramons schovèt voltî u: on novea ramon ramone todi bén u: les noveas ramons ramonnut voltî u: novea ramon schove voltî cwand ene sakî vént d' comincî ene nouvele bouye, i l' fait bén, èt minme des côps trop bén, sovint po s' fé bén vey.
- novea mwaisse, novea ramon novea maisse, novea xhuflet°.
- Il est roed come on mantche a ramon il est tot roed.
- ndaler pixhî sol ramon aler fé des coratreyes disk' al måjhon di s' monkeur, cwand on n' a nén co si intrêye (ca les ramons estént sovint leyîs dvant l' ouxh).
- esse maryî sol cawe di ramon esse raclapé (êye).
- broûler les ramons djeu des efants do payis d' Måmdey al Sint-Mårtén, ki loyèt des ramons di djniesse après ene grande pîce, et-z î mete li feu en ene gådrêye.
- atraper u aveur do ramon esse ridoblé (êye), batou (owe) pa ses parints, si feme (si ome).
- el mantche est evoye vir après l' ramon u: c' est l' mantche ki cache après l' ramon u: i n' fåt nén taper l' mantche après l' ramon i n' fåt nén evoyî ene sakî vey après onk ki n' rivént nén, si vos n' estoz nén seur ki n' dimorrè nén evoye avou lu.
Parintaedje
[candjî]Mots vijhéns
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
- ramon : R13
Ratournaedjes
[candjî]cawe di ramon
- Francès : manche de brosse
esse maryî sol cawe di ramon
- Francès : être, vivre en concubinage
atraper, aveur do ramon
- Francès : recevoir du (des coups de) rouleau à tarte