tchuze
Etimolodjeye
[candjî]Svierba do viebe «tchoezi» (dizo cogne «tchûzi»); li spårdaedje d' ene disfondowe del Hôte Årdene (la ki betchfessî OE si prononce "û") pôreut esse cåzêye på siervaedje corant di ç' mot la pa des rlidjeus vinant l' abeye di Ståvleu (come po «tuzer»).
Prononçaedje
[candjî]
Loukîz a : « tchoi »
- AFE :
- prononçaedje zero-cnoxheu : /t͡ʃyːs/ (minme prononçaedje pattavå)
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
[candjî]| singulî | pluriyal |
|---|---|
| tchuze | tchuzes |
tchuze femrin
- ådjeu di tchoezi.
- Vos åroz l' tchuze. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Dj’ a batou carasse ir al nute avå tot l’ vinåve po fé m’ tchuze. — Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.10 (fråze rifondowe).
- Et, pawou di s’ mari, les monsieus dal Violete
Sins oizeur fé leu tchuze, riployront leus lunetes. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pasquèye », 1922, p.108 (fråze rifondowe).
- sacwè k' on-z a tchoezi.
- Sins l' voleur ricnoxhe, i dmoréve so dotance. Aveut i fwait l' boune tchuze ? — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- Il estént tertos binåjhes del tchuze; ki : li Nesse aveut ene pitite air di deus airs.
Ratourneures
[candjî]- al tchuze
- Tot manaedjant insi les spotchåves divant l' mot, on leye prononcî, al tchuze, li disfondowe SK sins si houwer del rîle des 3 cossounes.
- (On pout co) atchter des pronnes al tchuze. — Motî Forir (fråze rifondowe).
Parintaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]- tchoi (chwès),
- (ådjeu d' tchoezi) : varyisté
- (tchoezeye sacwè) : relijha, relijhaedje, decidaedje, tchoezixhaedje
- (sacwè ki pout esse tchoezeye) : sôre
Sipårdaedje do mot
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
- tchuze : R13
Li mot n’ est nén dins : C13
Ratournaedjes
[candjî]ådjeu d' tchoezi
