bôgyî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje gayel «bog» (vinte) avou l’ dobe cawete « -yî » des viebes (etimolodjeye nén acertinêye)

Prononçaedje

Disfondowes: bôⁿg'yî, bôguiyi, bôker.

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	bôgueye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	bôgyîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	bôguians
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	bôgueynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	bôgueyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	bôgyive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	bôgueye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	bôgyî
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

bôgyî (v. sins coplemint)

1. mostrer on gros vinte ki dispasse.
   • Après ça, si vinte bôgueyrè co. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
   • Si cote bôguyive. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
   • Il ont fwait bôgyî l' cote avou do strin po fé on spawta. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
2. (imådjreçmint) esse plin(ne) a veler.
   • Ki l' anêye ki vént bôgueye di bon tins. — Roger Viroux (fråze rifondowe).

(viebe å prono)

1. si rimpli l' vinte tot mougnant.
   • I s' a vnou bôgyî. — D.T.W.

(viebe å coplemint)

1. ewalper dins des mousmints, des covtoes, rafûler.
   • Ni bôgyîz nén trop l' efant, i n' si sait rmouwer. — Motî Haust (fråze rifondowe).

Parintaedje

ebôguer, bôguiaedje

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	bôgyî	bôgyîs
femrin	bôguieye	bôguieyes

bôgyî omrin

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "bôgyî".

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	bôgyî	bôgyîs
femrin padrî	bôguieye	bôguieyes
femrin padvant	bôguieye	bôguieyès

bôgyî omrin

1. rimpli tant k' on pout.
   • A l' esté les deus otels sont bôgyîs d' tourisses. — Joseph Houziaux (fråze rifondowe).
   • C' èst ça k' la sacants djoûs il a passé tant dès tchèrètes èt dès vîs tchårs bôkîs d' can'tias, di feumes, d' èfants... — Les crwès dins les bruwères, p. 21.
   • Dès grands tchènas bôgyîs d' biyokes. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
   • Li banse est tote bôgueye. — Motî Haust (fråze rifondowe).
   • Elle est tchôkeye et bôgueye di tot po s' marier. — Motî Haust (fråze rifondowe). (= elle a tot çou k' i fåt po s' mete è manaedje)
2. nén grand et pezant.
   • On ptit bôgyî orne, ene pitite bôgueye feume. — Motî Haust (fråze rifondowe).

Sinonimeye

• gueder, tinkyî
• plin a stritche, plin a hope

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• bôguî : C106
• bôguyi : C1
• bôkî : C106, E1

E rfondou walon :

• bôgyî : R9 ^(lére)

Ôtès ortografeyes (avou des sourdants nén rkinoxhous) :

• bôgyî : R12

Ratournaedjes

rimpli (v.) tant k' on pout

• Francès : remplir ^(fr), bourrer ^(fr)

rimpli (adj.) tant k' on pout

• Francès : plein à craquer ^(fr), bourré ^(fr), gonflé ^(fr)

si rimpli l' vinte

• Francès : bâfrer ^(fr), se gaver ^(fr), se gorger ^(fr), se goinfrer ^(fr), s'empiffrer ^(fr)