machene
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Calcaedje do francès « machine » (minme sinse), çou ki dene on mot avou l’ cawete « -ene ».
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ma.ˈʃɛn/ /ma.ˈʃin/ /ma.ˈʃœn/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ma.ˈʃɛn/
- Ricepeures : ma·chene
Sustantif
[candjî]machene femrin
- (tecnolodjeye) instrumint destiné ki prodût do mouvmint, usteye ki rote tote seule (éndjin ki fwait d' l' ovraedje estô d' ene djin).
- Il ont dismantibulé l' machene — Motî d’ Cînè (fråze rifondowe).
- Fårè ôler vosse machene — Motî d’ Cînè (fråze rifondowe).
- (pus stroetmint) (mot d' tchimin d' fier) prumî boket d' on trén, ki saetche tos les vagons.
- (imådjreçmint) mannet plan emantchîs etur des målès djins.
-
machine al bouwêye poirtêye so on diåle
-
machine a keuze
-
grosse machine
Parintaedje
[candjî]Ratourneures
[candjî]- ratourneures avou l' mot machine:
- djouwer a machine et vagons : djouwer å trén.
- sôres di machines, sorlon l' enerdjeye k' elzès fwait bouter:
- machine al wapeur : machine k' eploye li wapeur come foice di mouvmint.
- machine electrike : machine k' eploye l' electricité po roter.
- sôres di machines di måjhone:
- machine ås poûssires : machine ki prind les poûssires al tere.
- machine a keuze : machine pol cozaedje des mousmints
- machine al bouwêye, machine a bouwer u machine a laver : machine po fé l' (rl a: wachote).
- machine a stoide : machine ki stoid les mousmints k' on stî lavés, po k' il åyénxhe moens d’ aiwe divant d’ souwer.
- machines po l' ovraedjes des tchamps :
- machine a mode u machene a traire : usteye do cinsî modeu d' vatches, k' on-z emantche après l' pé del vatche et k' el mode mecanicmint. F. trayeuse mécanique.
- machine a bate : machine a bate li grin.
- machene a four
- grosse machine : mexhneuse-bateuse
- pitite machine : eneviè li grosse machine, ene pus ptite, ki n' fwait ki soyî, et n' nén fé l' mexhnaedje ni l' bataedje.
Sinonimeye
[candjî]- (usteye ki rote tote seule) mecanike
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : C13
Ratournaedjes
[candjî]éndjin ki haetche on trén
- Francès : locomotive (fr)