pene
Apparence
Etimolodjeye 1
[candjî]Tayon-bodje latén « penna » (« plome »)
Sustantif
[candjî]pene femrin
- longowe plome des aiyes des oujheas.
- plome (d' åwe) k' on prindeut dinltins po scrire a l' intche.
- stilo bik, u tote ôte sacwè po scrire.
- Dj' a prins l' pene po t' sicrire
Dji n' s' sai s' c' est on maket
Oubén vormint ene priyire — MAza (fråze rifondowe). - Trop malåde po mète mi pèneûse narène
Al cwahante bîhe qui m’bouh’reût so l’costé,
Dji n’vou nin portant qu’on dèye qui m’vèye pène
Brogne ås deûs Walons qu’on vint dè flotch’ter. — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.83. - Do moumint k' on l' laiye tote li djournêye a m' tåve avou m' violon, ene pene, di l' intche et do papî, dji so l' pus ureus des omes. — Joseph Mignolet, "Li vôye qui monte" (1933), p.12 (fråze rifondowe).
- Adon, po ki l' Progrès ni dmeure måy el marimince,
L' acî sôrtant d' l' oujhene creya meye edvincions,
Et l' ovrî mi dna l' pene ki m' fjha scrire des tchansons ! — Louis Lagauche, "L' inmant", Li hôt-fornea, (1947), p. 94 (fråze rifondowe).
- Dj' a prins l' pene po t' sicrire
Ratourneures
[candjî]- tini l’ pene esse li rapoirteu so on raploû.
Parintaedje
[candjî]Mots d’ aplacaedje
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]plome d' åwe po scrire
usteye po scrire avou ene pitite tchike
- Francès : stylo à bille (fr)
Etimolodjeye 2
[candjî]Sitindaedje do sinse do ci di dvant (sacwè ki waerantixh come les longuès penas des covresses waerantixhèt les poyons)
Sustantif
[candjî]pene femrin
- boket metou ådvant des calotes po waeranti les ouys do solea.
- (imådjreçmint) crosse do dzeu d' on pwin k' a rinflé, ki fwait come ene pene di calote.
- Vos avoz leyî ene pene a vosse pwin — Motî d’ Cînè (fråze rifondowe).
- boird do tchapea (ki waeranti do solea).
- sitroet boket do dvant do mårtea.
- Li mårtea a deus costés, li tapa et l' pene .
- On mårtea a pene; ene masse a pene.
- F. panne.
- (pa stindaedje) taeyant del få, la kel pene do mårtea bouxhe.
- F. tranchant.
- boket do toet ki passe li meur, divant et padrî.
- On dit eto : sovronde.
- Loukîz a : pegnon.
- F. bord du toit.
- bwès metou di tchaeke costé d' ene tcherete, d' on begnon, po-z ateler li tchvå inte; sifwaits bwès del berwete.
- Les penes del tcherete sont poureyes.
- Gn a ene pene do begnon k' a cassé — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- F. brancard, limon, bras.
Ratourneures
[candjî]- diner del pene bouxhî so èn efant avou ene calote.
- On dit eto: diner del calote.
- F. donner une raclée.
- atraper (u: aveur) del pene riçure de côps d' calote, atraper ene dobleure. Loukîz a : sinonimeye.
- F. recevoir des coups.
- end aveur disk' a s' pene
- esse ripaxhou.
- F. être saturé, rassasié.
- esse moirt escran.
- F. mort de fatigue.
- longue pene rénnvåt.