Aller au contenu

pene

Èn årtike di Wiccionaire.

Etimolodjeye 1

[candjî]

Tayon-bodje latén « penna » ‎(« plome »)

Sustantif

[candjî]

pene femrin

  1. longowe plome des aiyes des oujheas.
  2. plome (d' åwe) k' on prindeut dinltins po scrire a l' intche.
  3. stilo bik, u tote ôte sacwè po scrire.
    • Dj' a prins l' pene po t' sicrire
      Dji n' s' sai s' c' est on maket
      Oubén vormint ene priyire — MAza (fråze rifondowe).
    • Trop malåde po mète mi pèneûse narène
      Al cwahante bîhe qui m’bouh’reût so l’costé,
      Dji n’vou nin portant qu’on dèye qui m’vèye pène
      Brogne ås deûs Walons qu’on vint dè flotch’ter.
      — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.83.
    • Do moumint k' on l' laiye tote li djournêye a m' tåve avou m' violon, ene pene, di l' intche et do papî, dji so l' pus ureus des omes. Joseph Mignolet, "Li vôye qui monte" (1933), p.12 (fråze rifondowe).
    • Adon, po ki l' Progrès ni dmeure måy el marimince,
      L' acî sôrtant d' l' oujhene creya meye edvincions,
      Et l' ovrî mi dna l' pene ki m' fjha scrire des tchansons ! Louis Lagauche, "L' inmant", Li hôt-fornea, (1947), p. 94 (fråze rifondowe).
Ratourneures
[candjî]
  1. tini l’ pene esse li rapoirteu so on raploû.
Parintaedje
[candjî]
Mots d’ aplacaedje
[candjî]
Ortografeyes
[candjî]
E li scrîta (1100-1600) :
  • penne : (Jehan Lebel 1290-1370)
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]
longowe plome des aiyes des oujheas
plome d' åwe po scrire
usteye po scrire avou ene pitite tchike

Etimolodjeye 2

[candjî]

Sitindaedje do sinse do ci di dvant (sacwè ki waerantixh come les longuès penas des covresses waerantixhèt les poyons)

Sustantif

[candjî]

pene femrin

  1. boket metou ådvant des calotes po waeranti les ouys do solea.
  2. (imådjreçmint) crosse do dzeu d' on pwin k' a rinflé, ki fwait come ene pene di calote.
  3. boird do tchapea (ki waeranti do solea).
  4. sitroet boket do dvant do mårtea.
    • Li mårtea a deus costés, li tapa et l' pene .
    • On mårtea a pene; ene masse a pene.
    F. panne.
  5. (pa stindaedje) taeyant del , la kel pene do mårtea bouxhe.
    F. tranchant.
  6. boket do toet ki passe li meur, divant et padrî.
    On dit eto : sovronde.
    Loukîz a : pegnon.
    F. bord du toit.
  7. bwès metou di tchaeke costé d' ene tcherete, d' on begnon, po-z ateler li tchvå inte; sifwaits bwès del berwete.
    • Les penes del tcherete sont poureyes.
    • Gn a ene pene do begnon k' a cassé Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
    F. brancard, limon, bras.
Ratourneures
[candjî]
  1. diner del pene bouxhî so èn efant avou ene calote.
    On dit eto: diner del calote.
    F. donner une raclée.
  2. atraper (u: aveur) del pene riçure de côps d' calote, atraper ene dobleure. Loukîz a : sinonimeye.
    F. recevoir des coups.
  3. end aveur disk' a s' pene
    1. esse ripaxhou.
    F. être saturé, rassasié.
    1. esse moirt escran.
    F. mort de fatigue.
  4. longue pene rénnvåt.
Parintaedje
[candjî]

pegnon

Ortografeyes
[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]
boket metou ådvant des calotes
boird do tchapea