foice
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje latén « fortia » (lu-minme di l' addjectif «fortis»), adon racuzinåve avou espagnol « fuerza » et l' itålyin « forza ».
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /fwas/ /fwɛs/ /fwaːs/ /foːʀs/ /fɔ̃ʀs/ /fuːs/ /fuːʀs/ (betchfessî oi)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /fwas/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
[candjî]| singulî | pluriyal |
|---|---|
| foice | foices |
foice femrin
- capåvté do ci k' est foirt, del cene k' est foite.
- Alez! Si dj' aveus l' foice, vs årîz-t-ene pingneye — Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
- Il a bea fé l' cråne et nos håyner ses foices,
Li måleur pout l' ewalper dvins s' cafu— Martin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 110, "Ås vîs djônês" (fråze rifondowe). - Cwand l’ palasse del fatålité
Nos vént prinde a pårt, nos ravôteye,
Nos n’ avans nén pus onk ki l’ ôte,
Ni l’ foice, ni l’ pouvwer do rbouter
Li måleur ki nos acåbele— Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.12, “Li Bonne Chance fait tot” (fråze rifondowe). - Tant k' dj' end årè l' foice, ca çoula m' revinte, dj' el brairè djourmåy come on franc Walon — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.168 (fråze rifondowe).
- A l’ årvier, li prumire bouye di nos politicyins divreut esse do refoircî li sintimint nåcionål walon, li firté walone, come foice po-z enonder li rnovea del societé walone tote etire — Lorint Hendschel.
- efoirt, saye k' on fwait po-z ariver a åk, et k' c' est nén åjhey (sortot dvins l' vierbire « fé ene foice »).
- Cwand l' pexhon esteut ene idêye gros, i vs fåreut vey kimint ki l' rapexheu s' kitråynéve po dire del fé passer tot etir e s' buzea. I s' kitoirtchive et fjheut des foices tot parey k' alaxhe sitronner — Jean Lejeune di Djoupeye, Avå trîhes èt bwès, p. 180 (fråze rifondowe).
- Po n' nén meskeure mi coraedje a m' patreye
Dj' end a ndalé po dner mes foices ôte pårt. — Louis Lagauche, "L' inmant", (1947), Li tchanson d’ l’aveûle, p. 154 (fråze rifondowe).
- (fizike) exhowe ki pout fé bodjî ene sacwè.
- Li foice del djalêye — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Li foice do poure, do vint, di l' aiwe — Motî Forir (fråze rifondowe).
Ratourneures
[candjî]- prinde des foices, riprinde des foices
- èn nén cnoxhe ses foices : dijhêye a ene sakî k' a spiyî ene sacwè télmint k' il a bouté dsu.
- F. il ne connaît pas l'étendue de ses forces.
- fé ene foice
- fé ene foice so lu-minme
- a tote foice
- si fé dner d’ foice
- di foice
- Nacer Abuzayid fourit dismaryî d' foice pa on tribunå a cåze k' il aveut stî djudjî come pardjureu. — Lucyin Mahin.
- di totes ses foices : di s’ pus roed.
- li foice di l’ adje
Parintaedje
[candjî]
Loukîz a : « foirt »
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
