fré
Walon (Rifondou)[candjî]
Etimolodjeye[candjî]
Tayon-bodje latén « frater » (minme sinse). Vî mot frére avou li r å coron k' a tcheyou come ça arive co mwints côps e walon (cf. eto tour > toû; cûr > cû; cîr > cî, evnd.).
Prononçaedje[candjî]
- AFE :
- diferins prononçaedjes : /fʀe/ /freːr/ /fʀeːʀ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /fʀe/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif[candjî]
| singulî | pluriyal |
|---|---|
| fré | frés |
fré omrin
- fi di vosse mame et vosse pa.
- (pa stindaedje do sinse) (pus sovint eployî å pluriyal) djin do minme payis, del minme nåcion.
- On s’ voet voltî inte frés del Walonreye — Tchant des Walons (fråze rifondowe).
- (dins èn arinnoe) manire di salouwer amiståvmint ene sakî.
- Bondjoû, fré — Motî Haust (fråze rifondowe).
- Toutou. — Vos r’troûv’rez totes vos mitches èn’ on pan, fré Tchantchès, n’ âyîz nou risse.
Tchantchès. — A l’annêye bîzète, qwand ploûrè des bèrwètes!
— Joseph Vrindts, Tot tûsant (1924), Èt m’Cocogne!, p.313. - Rimetoz vosse pistolet, fré … c' est des camerådes … — Paul-Henri Thomsin, ratournant Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje, 2009, p. 9 (fråze rifondowe).
- (mot d’ rilidjon) soçon emey les ôtes creyants dins les rlidjons monoteyisses.
- Po nost eveke, et po tos cis ki sont nos frés divins l’ Crisse, priyans tertos l’ Bon Diu — George Staelens.
- (e l’ eglijhe catolike) mimbe d' èn ôre rilidjeus.
- Dji trevåtchéns troes côps par djoû les voyes k' alént del sicole normåle al sicole des frés po nosse magne — Émile Pècheur (fråze rifondowe).
- Après awè fini avou monsieu Pestea, les pus foirts continouwént a Tamene, a li scole moyene di l' Estat oubén amon les frés — José Schoovaerts (fråze rifondowe).
- (dins èn arinnoe) (e l’ eglijhe catolike) manire di salouwer on fré d' èn ôre rilidjeus.
- fré Recolete — Motî Haust (fråze rifondowe).
- fré Cårmulene — Motî Haust (fråze rifondowe).
- (pa stindaedje do sinse) djin k' on-z aconte come si prôpe fré.
- Po l' ci k' dj' a fwait fruzi l' åme,
Lyi discovrant çou k' ele a d' catchî,
K' a sintou tot m' léjhant, ene douce låme,
Ene låme di fré, di s' cour brotchî— Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "Por zèls !", tome 44, p. 409 (fråze rifondowe).
- Po l' ci k' dj' a fwait fruzi l' åme,
Ratourneures[candjî]
- s’ inmer come deus frés : inmer timpesse.
- piede et wangne, c’ est fré et sour
Mots d’ aplacaedje[candjî]
(minme sourdant etimolodjike)
