mene

Walon (Rifondou)

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /mɛn/ /min/ /mœn/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /mɛn/
• Ricepeures : nén rcepåve

Etimolodjeye 1

Tayon-bodje gayel * « meina » (minerå, metå) pal voye do tayon-bodje patwès latén « mina »; adon racuzinåve avou l' walès « mwyn » et l' irlandès « mían »

Sustantif

singulî	pluriyal
mene	menes

mene femrin

1. (industreye) fond trô dins tere k' on-z î saetche å tcherbon, å fier, evnd.
   • Nosse pere ovréve dins l' mene.
   • Il aveut ratchté on vî tchvå d' mene k' esteut poûssif.
2. (djeyolodjeye) minerå k' i gn a dins del pire.
   • Il î ont saetchî al mene di fier.
3. (mot des scoles) pondant dbout d' on croyon.

Parintaedje

• minire
• mineu
• minrai
• minete

Mots d’ aplacaedje

• pousse di mene
• bwès d’ mene
• mene di plonk
• rodje mene
• blonde mene
• poite-mene

Sinonimeye

• fosse
• minire

Dizotrins mots

• houyire
• tcherbonaedje
• beur

Ratournaedjes

trô po poujhî do tcherbon u des minerås

• Francès : mine ^(fr)

minerå k' i gn a dins del pire

• Francès : minerai ^(fr)

Etimolodjeye 2

Bodje burton « min » (muzlire, betch).

Sustantif

singulî	pluriyal
mene	menes

mene femrin

1. aparexhance do vizaedje.
   • Fé 'ne laide mene. — Motî Haust (fråze rifondowe).
   • Fé 'ne seure mene. — Motî Haust (fråze rifondowe).
   • Il a l' mene d' on laid djubet. — Motî Haust (fråze rifondowe).
   • Il a 'ne mene di sot. — Motî Haust (fråze rifondowe).
   • Aveur boune mene.
   • Aveur ene bele pitite mene.
   • I m' fwait l' mene. — Motî Haust (fråze rifondowe).
   • A s' mene, a s' djoyeus caractere,
     Come on ricnoxhe bén l' feye di s' mere ! — Henri Forir, Blouwett lîgeoiss, Po mamzel Ross R... li joû di s'fiess, 1843, p.20 (fråze rifondowe).

Ratourneures

1. fé bele mene
2. fé måle mene
3. seure mene vizaedje ki mostere k' on est nén binåjhe.
   • Mins tot d’ on côp, l’ efant grogntêye…
     Ele fwait ene seure mene,… ele vout plorer … — Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.136, « L’ andje dèl têre » (fråze rifondowe).
4. ni fé ni sene ni mene : fé shonnance di rén, di nén responde

Ratournaedjes

aparexhance do vizaedje

• Francès : mine ^(fr)

Etimolodjeye 3

Stindaedje do prumî sinse (minrai)

Sustantif

singulî	pluriyal
mene	menes

mene femrin

1. (industreye) trô po mete del poure et fé potchî l' rotche dins les cårires.
   • Il ont dvou forer ene longue mene po poleur awè cisse grosse rotche la !
   • Forer ene longue mene. — Motî Haust (fråze rifondowe).
   • Tirer ene longue mene. — Motî Haust (fråze rifondowe).
2. (mot d’ militaire) potchante ahesse di guere.
   • Gn aveut des menes pattavå.

Parintaedje

• miner
• disminer
• disminaedje
• dismineu

Mots d’ aplacaedje

• bate mene
• bateu d’ mene
• côp d’ mene
• mene al mierdjin: pitite mene po fé potchî ene djin tote seule ki passe a pî. F. mine anti-personnelle

Ratournaedjes

trô po mete del poure a fé potchî les rotche

• Francès : trou de mine

potchante ahesse di guere

• Francès : mine ^(fr)