traitî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « tractare » (saetchî après lu mwints côps), pal voye do vî francès « traitier ».

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /tʀɛːtiː/ /tʀetiː/ /tʀɛːti/ /tʀɛːte/ /tʀɛːtɛ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /tʀɛːtiː/
Ricepeures : trai·tî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	traite
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	traitîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	traitans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	traitnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	traitrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	traitive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	traite
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	traitî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

traitî

(viebe å coplemint) :
1. dire (des måles paroles) a.
  - I m' a traitî, monsieu l' mwaisse !
  - I n' fåt nén djudjî ls efants, les traitî d' canayes, di laids hasses, di losses.
  - Cwand on m' divreut traitî d' sotea,
    Dji furlangreu, dj' årè des pîces ! — Jean Bury, Joyeux rèspleus (1899), "Si j'esteus riche" (fråze rifondowe).
  - Cwand k' i cåzéve tot seu, c' esteut po traitî les medcéns di pô-foirts eyet d' fostîs. — René Painblanc (fråze rifondowe).
  - T' end ès des beas, tizôtes, po m' vini traitî di storné. — Les crwès dins les bruwères (fråze rifondowe).
  - Vos vni dire k' on vos voet voltî et pu, sins pus d' conte ki ça, vos vni traitî d' volresse. — Lucien Somme (fråze rifondowe).
  - Traite lu d' cånoye divant k' ele ni t' î traite. — Émile Pècheur (fråze rifondowe).
  - Vos ki rtrovez todi l' minme note
    Ezès scrijhaedjes ki dj' a riské
    Ni m' traitîz nén d' pôve ou d' nanote
    Et leyîz m' dabôrd espliker— Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "Eco todis", tome 34, p. 131 (fråze rifondowe).
  - Si feme, ouy, ki ricnoxhe ses fåtes,
    Pîle po k’ Diè et tot s’ paradis,
    Ramoenne ci-la k’ ele traite d’ ingråte. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.40, “Qui fait mâ trouve mâ” (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) (mot d’ medcén) médyî on malåde.
- Nos avans l' ågne do vî Djeråd
  K' a fwait ene longue maladeye ;
  On n' pout nén saveur çou k' elle a ;
  On l' traite so ene etizeye. — François Barillié, L'Âgne da Dèra, divins Li camarad′ dè l'joie, 1852, p.22 (fråze rifondowe).
(v. sins coplemint) :
1. fé martchî (avou ene sakî).
  - Il a todi stî cwåré po traitî avou lu. — Motî d’ Cînè (fråze rifondowe).