Aller au contenu

xhalé

Èn årtike di Wiccionaire.
Loukîz eto : hålé, hale, schåle.

Prononçaedje

[candjî]

Loukîz a : « xhaler »

Pårticipe erirece

[candjî]
singulî pluriyal
omrin xhalé xhalés
femrin xhalée xhalées

xhalé omrin

  1. pårticipe erirece omrin do viebe del prumire troke: «xhaler».
    • Li tchvå a todi xhalé, mågré les droukes et les broûlaedjes.
    • Mi pince-gripe n' a polou aveur stî xhalêye ki d' on målapate come vos.

Ratournaedjes

[candjî]
p.er. di "xhaler"

Addjectif

[candjî]
singulî pluriyal
omrin xhalé xhalés
femrin padrî xhalêye xhalêyes
femrin padvant xhalêye xhalêyès

xhalé omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

  1. ki xhale.
    • Dji n' rote nén rade a cåze di m' xhalêye djambe.
  2. ki n' est nén droet.
    • Dji n' aveu k' on xhalé boket d' bwès.
    • li mantche di vosse locet est tot xhalé Motî Gilliard (fråze rifondowe).
    • vosse roye est tote xhalêye Motî Gilliard (fråze rifondowe).
  3. ki n' va pus bén, po on mimbe.
    • Avou mi accidint, dji so xhalé des deus bresses.
  4. ki n' a ni rime ni rame
    • Vos payrîz tchir tos vos xhalés messaedje! — Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
    • Lès curés ont trop' du syince
      Lès scoles libes trop' du sucsès
      Lès parints trop' du consyince,
      Twè t' n' as k' on hoûlé projèt!
      Camille Gaspard.
  5. di mwaijhe cwålité, tot djåzant di bire, di vén, di gote.
    • I n' dimoréve pus k' del xhalêye bire.
    • (I m' on dné) ene xhalêye gote D.T.W.
  6. dierin, tot djåzant del dierinne pitite pîce di manoye, après on furlaedje.
    • I m' dimeure djusse on xhalé franc D.T.W.
  7. (rabaxhanmint) laid, måssî.
    • Dji t' apougnrè pa t' vî buzea
      Et dji speyrè t' xhalé muzeaMartin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 113, "Djaloserèye" (fråze rifondowe).

Parintaedje

[candjî]

Loukîz a : « xhaler »

Sinonimeye

[candjî]

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins :

Ratournaedjes

[candjî]
ki xhale
ki n' est nén droet
ki n' va pus bén, po on mimbe
di mwaijhe cwålité

Sustantif

[candjî]
singulî pluriyal
omrin xhalé xhalés
femrin xhalêye xhalêyes

xhalé omrin

  1. onk ki clepe.
    • Ele n' a nén dandjî d’ on xhalé D.T.W.
    • On bossou ravize on xhalé,
      Tot rakinkyî, tot mezalé,
      Ki s' aspoye dissus ses deus crosses,
      Et s' è va pormoenner ses oxhsGeorges Willame, "Rinconte" (fråze rifondowe).
    • Dj' a rapoirté bén des rmédes
      Ki vs n' avoz nén co veyou
      Po les mås d' tiesse, les mås d' vinte
      Po les xhalés, les bossous
      Ou s' i gn a k' ont ene agaesse, ki dmandèt del fé råyî
      Dj' a cial ene ptite tricoijhe
      Ki vs råye djusk' a vos deus pîs
      Li camrade dè l'joie, Chanchet Barillié, 1852 (fråze rifondowe).

Ratournaedjes

[candjî]
onk ki xhale