vatche
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje latén « vacca » (minme sinse).
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /vat͡ʃ/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- (pa picårdijhaedje) /vak/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /vat͡ʃ/
- diferins prononçaedjes : /vat͡ʃ/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | torea | toreas |
gayet | gayets | |
femrin | vatche | vatches |
vatche femrin
- (no d’ biesse ås tetes) frumele des bovrins.
- Nosse vatche aveut ene linwe houzêye et vni foû del gueuye — Louis Remacle (fråze rifondowe).
- Les åbes, eyu çki dins l’ esté, les vatches si metèt a l’ ombe, les bouxhons, les hourêyes, tot çoula a candji avou l’ niût — Jean Fauconnier (fråze rifondowe).
- I tnént ene pitite cinse : sacwants bounîs d’ pasteure, troes cwate vatches et ene dijhinne di bedêyes — Henry Matterne (fråze rifondowe).
- Ses vatches estént télmint beles k’ i gn aveut po-z acertiner k’ elle estént pikêyes ås ormones — Chantal Denis (fråze rifondowe).
- Diståvler les vatches, ça vout dire elzès mete ås tchamps.
- C' est ene boune vatche å laecea.
- Ele mode si vatche.
- Cwand on dit ki l' vatche discrexhe, c' est k' ele ni dene pus ostant do laecea.
- I s' tchåfnut avou des flates di vatche souwêyes.
- Cwand les vatches si rashonnèt el waide, c' est k' i va ploure.
- kimere ki s' kipoite må.
- Ci n' est k' ene vatche.
-
vatche Blanc Bleu Walon al fôre a Libråmont
-
rodjès vatches laeçreces
-
vatche ostine ezès tchamps
-
rodjès vatches (Marok)
-
vatches ki boerlêynut pask' on vént d' elzî prinde leu vea
Ratourneures
[candjî]- prinde boû po vatche
- ostant boû k’ vatche
- on n’ distere nén les viyès vatches
- on n’ cåze nén d’ ene floreye vatche s’ ele n’ a pont d’ taetches; u gn a pont d’ cabolêye vatche ki n’ åye des taetches; ou On n' divize djamåy d' ene floreye vatche s' ele n' a nén ene taetche; ou I gn a pont d' si bele vatche ki n' åye ene taetche: s' on-z anonce ene sacwè, c' est k' i gn a ene sacwè
- cwand on vént då lon, les vatches ont todi des gros pés ou Pol ci ki vént d' å lon, les vatches ont todi des gros pés; ou Les vatches d' å lon dnèt todi bråmint do laecea: on pout todi prétinde ki c' est mî ôte på, puski nouk n' î såreut aler vey ké novele
- C’ est l’ fi del feye del vatche ki tosse : response a onk ki vs dimande li no d’ ene djin, et k’ vos nd avoz d’ keure.
- fé on sospir come on pet d’ vatche : somadjî foirt.
- tourner a rén come el vatche Kernete: amwinri pår.
- fé des iys come ene vatche ki ravize passer on trin : drovi des grands ouys.
- F. " écarquiller les yeux".
- nén co po ene bleuwe vatche : jamwais, nén ddja po tot l' ôr do monde
- F. "même pas pour tout l'or du monde".
- Èt pourtant, les djins n' ôrint nin co volu passer pa ç' tchumin la, nin co pou ène bleûwe vatche. — Gaston Lucy, Lès Grignous.
- Å botchî, totes les vatches sont boûs; å taeneu, tos les boûs sont vatches.
- Ci n' est nén l' vatche ki boele li pus foirt ki dene li pus d' laecea.
- Nos crexhans come les cawes des vatches, après tere: on dvént vîs
- Cwand c' est bon, on-z inme ostant vatche ki vea.
- Cwand les vatches ervont dås tchamps, c' est l' pus bele ki rote padvant.: complumint å pus meritant
- On lî cåze vatches, i respond boû. : i respond tofer a costé, di truviè
- Pus ki l' vatche vout crever, pus k' ele si ctape. : c' est cwand totafwait va må k' on s' kitape li pus
- C' est co pus råle k' ene bleuwe vatche.
- Ostant mode ene vatche dins ene passete. : gn a nole avance, ça n' sieve a rén
- S' on vos promet ene vatche, couroz radmint cweri l' loyén.: i n' fåt nén tårdjî cwand on-z a ene ocåzion
- Ewou ki l' vatche met s' pî, i fwait bon mindjî. : on magne bén dins les cinses
- Ene boune vatche, on va l' atchter å ståve.: po trover ene galante al lecsion, i fåt aler amon ses parints
- Guere del vatche : guere e payis walon åtoû d’ Cînè, el Moyinådje, di cåze d’ ene vatche.
- Maladeye des sotès vatches : sôre di maladeye nierveuse des vatches.
Parintaedje
[candjî]Mots d’ aplacaedje
[candjî]- Pwelvatche
- vatche-et-veas
- martchand d’ vatches
- betråle di vatche : betråle po dner å bisteu (et nén po do souke). F. "betterave fourragère".
Dizotrins mots
[candjî]- vatche torleuse, torleuse
- vatche prumioûle
- vatche laeçrece tire di vatche di dene bråmint do laecea
- dineuse
- tchén d’ vatche: tchén ki wåde les vatches. F. "bouvier".
Sinonimeye
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]frumele di bovrin
- Arabe : بقرة (ar) = بَقَرة = baqara
- Arabe marokin : بڭرة (ary) = بڭْرة = begra
- Inglès : cow (en)
- Espagnol : vaca (es)
- Francès : vache (fr)
- Gåmès : vatche
- Neyerlandès : koe (nl)
- Picård : vake (pcd)
- Polonès : krowa (pl)
- Rûsse : корова (ru) = korova
- Kimon amazir marokin : ⵜⴰⴼⵓⵏⴰⵙⵜ (zgh) = tafonest (chleu et tamazir), ⵜⴰⵎⵓⴳⴰⵢⵜ (zgh) = tamogayt (chleu)
Gåmès
[candjî]Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
vatche | vatches |
vatche femrin
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant do latén
- Mots ki s' prononcèt parey cåzu totavå
- Mots do walon d' on seu pî
- Sustantifs do walon
- Motlî do walon po les nos d' biesse ås tetes
- Mots do walon avou des ratourneures
- Mots ki sont dins l' motî Alphonse Massaux
- Mots ki l' rifondowe est dins l' motî Alphonse Massaux
- Mots do gåmès
- Gåmès
- Sustantifs do gåmès
- Mots do gåmès scrîts come e walon