walon

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Loukîz a : « Walon ».

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /walɔ̃/ /walɔ/ /walã/ /walɔŋ/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /wa.ˈlɔ̃/
• Ricepeures : wa·lon

Sustantif

singulî	pluriyal
walon	walons

walon omrin (cåzu todi singulî)

1. (lingaedje) mancî lingaedje roman cåzé, divinltins, so on grand boket del Walonreye, eyet co scrît beazebén å djoû d’ ouy pa les waloneus.
   • Efants d' Måmdiy, mintnans bén nosse linguaedje
     Come nos vîs peres, djåzans todi walon — GBod (fråze rifondowe). (Guillaume Bodet)
   • Li walon, c’ est l’ lingaedje do cour.
   • Cok sins l’ walon, cok sins sporons.
   • Li walon, c' est ene langue come li francès; i n a cwate diyalekes — li lidjwès, li namurwès, li et carolo et li lussimbordjwès (Basse Årdene) — ki s' ravizèt come fré et sour — Jean-Claude Somja (fråze rifondowe et rarindjeye). (Jean-Claude Somja)
2. accint d’ ene coine del Walonreye, k’ on î djåze on roman lingaedje (ossu bén l’ vraiy walon ki l’ picård).
   • Dji comprind tos les walons.
   • On djheut adon : « motî walon d’ Mont ».

• 

  Banire « djåzans walon ».

• 

  Etikete dås Relîs Namurwès.

• 

  live sol walon avou on tite e walon

• 

Parintaedje

• waloneu
• walonisse
• Walonreye / Waloneye
• walonreye (accion pol walon, veyowe evi)
• walingant
• walonijhî
• sorwalonde
• riwalnijhî / riwaloni; riwalnijhaedje, riwalnijhåve

(minme sourdant etimolodjike)

• Vonneche, Wålem, Walin, Wancene, Wånrote

Mots d’ aplacaedje

• waloncåzant
• franlon
• franwal, walfran

Rilomêye do mot

Li mot dins on tite di live, di gazete, di soce

• Ké walon po dmwin ? live adjinçné la Lucyin Mahin

Ortografeyes

Divant 1900 :

• walon : E212

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• walon : C8, C13, E1, E34, E170, E212b, S0, S117

E rfondou walon :

• walon : R10 ^(lére), R13

Li mot n’ est nén dins : O0, O3, O4, O101, S33

Ratournaedjes

lingaedje cåzé toplin, davance, el Walonreye

• Arabe : والون ^(ar) =‎ wâloûn
• Arabe marokin : ولونيّة ^(ary) =‎ weloneyya
• Tcheke : valonština ^(cs)
• Almand : Wallonisch ^(de) neute
• Inglès : Walloon ^(en)
• Espagnol : valón ^(es)
• Basse : valoniera ^(eu)
• Faeroyès : vallonskt ^(fo)
• Francès : wallon ^(fr) omrin
• Itålyin : vallone ^(it)
• Djaponès : ワロン語 ^(ja) =‎ Warongo
• Lussimbordjwès : Wallounesch ^(lb)
• Bas sacson : Walloonsch ^(nds) neute
• Neyerlandès : Waals ^(nl) neute
• Polonès : waloński ^(pl) omrin
• Portuguès : valão ^(pt)
• Roumin : valonă ^(ro)
• Sicilyin : valluni ^(scn)
• Eslovake : valónčina ^(sk)
• Suwedwès : vallonska ^(sv)
• Trouk : Valonca ^(tr)
• Kimon amazir marokin : ⵜⴰⵡⴰⵍⵓⵏⵜ ^(zgh) =‎ tawalont

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	walon	walons
femrin padrî	walone	walones
femrin padvant	walone	walonès

walon omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no) (mins cåzu todi padrî)

1. a vey avou l’ lingaedje del Walonreye.
   • I nos fåt disfinde nosse bea lingaedje walon — Motî d’ Cînè (fråze rifondowe).
   • Li soce si loméve « les walons scrijheus d’ après l’ Ban-bwès ».
   • C' est des scolaedjes sol croejhete walone.
2. a vey avou les Walons u avou l’ Walonreye.
   • Li tuzance walone.
   • … å mitan d’ nosse payis walon, so Sambe.
   • Enute, on n’ cåze pus voltî del Redjon walone.

Notule d’ uzaedje

Li plaece normåle di l' addjectif, come tos les ôtes addjectifs di nåcionålité, c' est padrî l' sustantif. Mins gn a yeu ene uzance ki s' a fwait dins les anêyes 1980 d' el mete padvant dins des motires (soce des «Walons Scrijheus d' après l' Banbwès»=, come dins l' vî tins, avou l' addjectif «roman» (Roman Payis).

Mots d’ aplacaedje

• Payis walon

Rilomêye do mot

Li mot dins on tite di live, di gazete, di soce

• Rweyål Club walon : soce di waloneus di Måmdey
• Walons Scrijheus d’ après l’ Banbwès : ancyinne soce di scrijheus e walon.
• Bultén walon : ancyinne gazete di teyåte e walon
• Les Cayés walons : gazete e walon

Ratournaedjes

a vey avou l’ lingaedje walon, u les djins u l’ payis

• Almand : wallonisch ^(de)
• Inglès : Walloon ^(en)
• Francès : wallon ^(fr)
• Neyerlandès : Waals ^(nl)

Waitîz eto

• Lijhoz l’ årtike Walon (lingaedje) so Wikipedia
• Lijhoz l’ årtike Walon (discramiaedje) so Wikipedia