ouy
Apparence
Etimolodjeye 1
[candjî]Tayon-bodje latén « hŏdĭē » (« hodie ») (minme sinse), lu-minme on spotchî aplacaedje di tayon-bodje latén « hŏc » (« hoc ») tayon-bodje latén « diē » (« die ») (ci djoû cial), adon racuzinåve avou l' vî francès « hui », d' wice vént l' adviebe francès aujourd'hui.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /uːj/ /yː/, miersipepieuzmint e l’ notule ALW 3.147
- (pa rfrancijhaedje) /uj/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /uːj/
- Ricepeures : nén rcepåve
Adviebe
[candjî]ouy (nén candjåve)
- li djoû k’ on-z est.
- Nos estans ouy dimegne — Motî Haust (fråze rifondowe).
- Li djournêye d' ouy est pus froede ki l' cene d' ir — Motî Forir (fråze rifondowe).
- C’ est ouy li fiesse del pårotche.
- Ouy, dj’ a ptchî do sepi si l’ cir est todi bleu. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Soliloque », 1912, p.93-94 (fråze rifondowe).
Ratourneures
[candjî]- ouy al nute, ouy å matén
- Sint Djan, sint Pire, et Sint Antône,
K' estént frisses ouy å matén,
Ni tnèt cåzu pus pîce eshonne. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Li martchand d’posteûres", p.52 (fråze rifondowe).
- Sint Djan, sint Pire, et Sint Antône,
- ci n’ est nén po ouy : çoula n' va nén torade atoumer.
- Dji sondje ki m' potêye si chtroumfe tote seule, mins ci n' est nén po ouy — Paul-Henri Thomsin, ratournant Lès schtroumpfs èt lès bèrikes èmacralêyes, 2021, p. 17 (fråze rifondowe).
- pal djoû d’ ouy : e nosse tins.
- est-ce po ouy ou po dmwin
- ni rmetoz nén a dmwin çou k' vos poloz fé ouy
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]Omofoneye possibe
[candjî]/yː/ : oû, u (ou, oudon-bén), ou (wice)
Sipårdaedje do mot
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]Loukîz a : enute
Etimolodjeye 2
[candjî]ouy | iy |
Tayon-bodje latén « ŏcŭlus » (« oculus ») (minme sinse)
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /uːj/ /uj/ /œːj/ /yː/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /uːj/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
ouy | ouys |
ouy omrin
- (antomeye) organe ki sieve a vey clair.
- Drovoz vos ouys, vos voeroz clair.
- (botanike) tot pitit djeton d’ ene plante.
Sinonimeye
[candjî]Ratourneures
[candjî]- aveur les ouys pus grands ki l’ vinte
- aveur l’ ouy so
- Cwand Vevè court sol pavêye – Boule-di-Gôme ni pout nén todi aveur l’ ouy dissus – i rintere co pus vite avou ene cråsse tosse k’ on lyi dinreut bén ene çanse po k’ î s’ taijhe. — Arthur Xhignesse, « Boule-di-Gôme », 1912, p.7 (fråze rifondowe).
- Aveur les ouyes pus grands ki l’ vinte. — Motî Cambresier (fråze rifondowe).
- ouys come ene marcote, ouys di marcote
- fé des crolés ouys
- fé des lådjes ouys.
- Il åreut fwait des lådjes ouys tot veyant l' ci k' prindéve pol pus bråve do monde, si bate come on tchén avou on poirteu ås saetchs k' esteut plin come èn oû; — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.78 (fråze rifondowe).
- fé des ouys come des sårletes
- èn nén aveur ses ouys el potche
- inmer come ses ouys
- les ouys dvins les ouys
- ouy ki rwaite a Lidje po vey si Nameur ni broûle nén
- braire ses ouys foû
- a l’ ouy: clairmint divant tertos
- Vos voeroz k' i dihotrèt. Pa, i dicwelixh a l' ouy— Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
- dizo l’ ouy di : dizo l' awaitaedje di.
- tini inte cwate-z ouys
- BÊTRI. - Mi, del ricnoxhance por leye ?... Pa, si djel tineu inte cwate-z ouys, djel freu danser come on tournea !
WÅTÎ. - Vos lyi dvoz ene bele tchandele, portant. — Joseph Mignolet, « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.27 (fråze rifondowe).
- BÊTRI. - Mi, del ricnoxhance por leye ?... Pa, si djel tineu inte cwate-z ouys, djel freu danser come on tournea !
Parintaedje
[candjî]Mots d’ aplacaedje
[candjî]Sipårdaedje do mot
[candjî]w. do Levant, w. do Mitan, Basse Årdene
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]organe ki sieve a vey clair
a l' ouy
- Francès : à vue d' œil (fr)
Waitîz eto
[candjî]Lijhoz l’ årtike ouy so Wikipedia
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant do latén
- Mots do walon do minme sourdant k' on mot do vî francès
- Mots do walon d' on seu pî
- Adviebes do walon
- Mots nén candjåves do walon
- Mots do walon avou des ratourneures
- Mots do grand Payis d' Lidje
- Mots ki sont dins l' motî Denis
- Mots ki l' rifondowe est dins l' motî Denis
- Dobès rfondowes do walon
- Sustantifs
- Motlî do walon po l' antomeye
- Motlî do walon pol botanike
- Mots do grand Payis d' Nameur
- Mots del Basse Årdene