pîper

Loukîz eto : puper.

Walon (Rifondou)

Mot-brut «pîp» (brut d' onk k' est court d' alinne), avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes, kécfeye avou assaetchance di «puper».

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	pîpe
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	pîpez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	pîpans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	pîpnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	pîprè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	pîpéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	pîpe
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	pîpé
Ôtes codjowaedjes	come bouter

respirer målåjheymint, tot fjhant èn awiyant brut tot houmant.
- Dji pîpéve a foice di cori.
- Ni rotez nén si roed; dji pîpe, mi.
- End a des cis k’ inmèt a tourniker des eures, tot ramassant l’ poûssire, tot pîpant, tot souwant, å risse di fé ene pertinne et çoula, po l’ oneur, s’il arivèt prumîs, d’ esse buskinté des djins — Henri Simon, (ratournant Horace) (fråze rifondowe).
- Et d' ene doûce vwès d' efant, tote grêye,
  Ki l' coûtrece d' alinne fwait pîper,
  Rissayant s' romance preferêye,
  A tchaeke vers, ele doet s' rihaper— Martin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 117, "Grand-mére å cariot".
- Li ptite djonne di vint ans ava vite fwait do rprinde alinne dismetant k' lu pîpéve et n' arivéve pus a s' parole ESul
esse djus d' alinne a cåze d' ene maladeye do peumon.
- Dji prind l' telefone et dmander cwè
  - C' est strapant, docteur, vonoz vite.
  - Et cwè çk' il a, vosse pere?>BR>- I pîpe — ramLM.

(après èn efoirt): haner, tanfler, linwter, shofler, esse court d' alinne, esse dishoflé
(d' ene maladeye): tanfler, tchîpter (brut del pwetrene)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

respirer a grands mouvmints;

Loukîz a : haner

respirer målåjheymint a ndè stofer

Francès : être en dyspnée ^(fr), en insuffisance respiratoire, avoir une respiration dyspnéique (mots d' docteur)