toitche
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Svierba do viebe « toirtchî ».
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes :
- /twat͡ʃ/ /twɛt͡ʃ/ /toːt͡ʃ/ /toːʀt͡ʃ/ /tuːʀt͡ʃ/ (betchfessî oi)
- (pa rfrancijhaedje) /tɔʀʃ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /twat͡ʃ/
- diferins prononçaedjes :
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
toitche | toitches |
toitche femrin
- eshonna di fis, di fistous…, tournés onk so l’ ôte avou les deus mwins tchaeke a contrusinse di l’ ôte.
- Et dji rwaite voltî les blankès foumires ki sont come les toitches del moirt di l’ esté. — Gabrielle Bernard (fråze rifondowe).
- pitit djavea di strin toirtchî, trimpé dins del cråxhe, k’ on-z î meteut l’ feu, et ki sierveut a s’ loumer dins l’ tins, copurade tot rotant.
- Padrî les poirteus d’ toitches, li vweteure fijheut rglati l’ lune dins ses cwåreas. — Claude Wilmotte, ratournant Alphonse Daudet (fråze rifondowe).
- sitofe toirtcheye k’ on mete sol tiesse po poleur poirter ene banse u on saeyea sins s’ fé do må.
- Les cotiresses si siervèt d’ toitche po poirter so leu tiesse. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- sôre di brouxhire payasson.
- Elle a rxhorbou ses pîs sol toitche ådzo del pavêye. — Joseph Calozet (fråze rifondowe).
- (mot d’ boskiyon) plaece ki l’ fi do bwès est toirtchî
- On passe les toitches al tronçneuse. — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
- (mot d’ electricyin) lampe electrike.
- Ci nute la, i fjheut ene sipexheur di diåle, les troes harlants ont prins des toitches po moussî e trô Colet. — Anatole Marchal (fråze rifondowe).
- (mot d’ arkeyolodjisse) colé (bijou) des Romins et des Celes, fwait d’ ene båre di metå k’ a stî toirtcheye.
- pitite sacwè sins impôrtance, u loukeye insi, dins ene fråze di noyaedje.
Ratourneures
[candjî]- ça n’ vént nén a ene toitche
- èn nén waitî a ene toitche
- Li singlé, cwand i fwait des ravadjes, i n’ waite nén a ene toitche. — Guillaume Warnier, Li Soverdea, lº 363 (måss 2019) p. 6 (fråze rifondowe).
Parintaedje
[candjî]stoirtchete, toirtchon, toitchlon
Sinonimeye
[candjî]- (loumant djavea): wåmele, wåmea
- (toirtchaedje di linne): marote
- (lampe): pile
- (pitite sacwè): tchitcheye, barbôjhe, faflote
Rilomêye do mot
[candjî]Li mot dins on tite di live, di gazete, di soce, di marke
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : R13
Ratournaedjes
[candjî]lindje toirtchî k’ on mete sol tiesse
lampe ditaxhe
- Francès : lampe de poche (fr)
Codjowa
[candjî]toitche
- sinonime pus simpe di « toirtcheye », fok divins « toitche-linwe ».