Sujet sur Uzeu copene:Lucyin

Bondjoû Lucyin,

1°) M' ewaere di waitî les contribouwaedjes di @Dzoltiyoû . I n' mete nole referince et dji n' trouve les mots åjhon, tariûle ou guiråder nole pårt. Fåreut saveur d' wice i les pexhe foû. Dj' a scrît on messaedje so s' pådje di copene.

2°)Vos djhoz so berdelaedjes https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2229 ki "andoûler" e-st on rfrancijhaedje mins dji nel pinse nén, mi, po deus råjhons: a) Li tayon-bodje do mot est l' viebe latén "adulari" et nén ene cogne *indulare. b) A m' shonnance li "an" ni provént del betchete do français "en-/em-", mins purade di l' assaetchance do mot "andouille". Ci sereut don purade on croejhlaedje di *adoûler et andouille/*andoûle(coinrece di Lidje). Et "edoûler" ni sereut k' ene fôme miercoinrece. Dins tos les cas, "edoûler" n' est waire ene fôme pus "walone" ca ele ni vént nén d' ene betchete latene *in-, mins ene assaetchance coinrece del betchete e-.

3°) Gn a sacwants djoû, i m' a-st apinsé k' i dujheut mî do rfonde bounet/bounete a bonet/bonete. Come di djusse, i s' adjixh d' on peur egzimpe di ridaedje o/ou pa picårdijhaedje

| bounèt = O3,O4

| bonèt = C1,C8,C9,E1,E2,E21,E34,O0

| bonet = E203,E212

• noûmots edvintés : disk' asteure, on n' meteut waire di noûmots edvintés direk sol Wiccionaire, divant k' i n' åyénxhe sitî dedja eployîs on côp u deus. Mins end a ddja des sfwaits come disbanåvler. D' èn ôte des costés, i n' fåt nén discoraedjî li fjhaedje di noûmots etimolodjikes, s' i replaecèt des francijhaedjes (dj' el fwait sovint dins sacwants tecses des Rantoele et d' Wikipedia). Mins fåreut: 1) bén mete ki c' est on noûmot nén co eployî; 2) nén ndè mete dipus d' onk u deus par moes. => dimander a @Uzeu:Dzoltiyoû di n' è pus mete des noveas divant l' moes d' may, et d' sayî d' fé / mostrer des tecses (foû Wiccionaire) k' eploynut ces mots la.
• andoûler : vos estoz pus foirt ki mi dins l' etimolodjeye. Si an- n' est nén on calcaedje do francès en-, wårder "andoûler". Dj' el va rcandjî eto sol DTW.
• Sorwalondes avou -ou-: end a deus ptitès rîlêyes pol prumî pî disk' asteure: bounete, bounet, bouniket; souner, soumey. I sont rashonnés cial: Categoreye:Sorwalondes_di_l'_oyon_O/OU. Dji n' î metreu nén pougn ca c' est l' w:pus lådje oyowe (pogn est coinrece); come pourcea: porcê est coinrece.

Dji n' sai nén s' i gn a ene rîle oficire del fondåcion wikimedia, mins i m' shonne k' i n' fåt accepter ezès wiccionaires ki des mots k' "egzistèt po do bon", dj' ô bén, ki sont-st eployî po comuniker, d' ene djin a ene ôte, et nén des mots ki n' sont-st eployîs k' pa ene mierdjin.

Après, ça pout candjî avou l' tins, eyet on mot "prinde" ey esse eployî po do bon, ey adon il a tote si plaece cial.

Mins i n' fåt nén mete li tcherete pa dvant les boûs, ôtrumint li wiccionaire piedrè vormint di si alant. C' est d' ostant pus dandjreus asteure avou tos les åjheys robots di "sûtisté artificiele"; imådjinez k' ene djin dmande a on robot d' ahiver 20 noûmots tchaeke djoû (dj' endè pou fé avou: tchapulnirêye, distrucnaiviaedje, pougnisaetchance, pougnihinaedje, forradistråre ou co troestitchonnaedje-abeye,... mins vout on vormint ki des djins ki vôrént aprinde li walon eyet l' fé viker, arivénxhe sol wiccionaire et s' tuzer ki ces mots la sont les mots a-z eployî po cåzer e walon ?

Pol mot "tariûle", li wiccionaire dene come coinreces " /tar.ˈjyːl/ /tar.ˈiːl/ /tar.ˈyːl/ "; i gn åreut troes manires di prononcî l' mot, mins on n' l' âreut nén trové dins nou motî, nou live eplaidî, nole pîce di teyåte ? Et ça sereut li seu cnoxhou mot avou ene cawete -(y)ûle ? (motoit end a ds ôtes ki n' ont nén co stî metous emey les pus di 35.000 mots e DTW; mins adon c' est å ci k' a trové l' mot d' endè dner ene prouve.

Ôtrumint, TOS les contribouwaedjes di l' uzeu sont dzo foite dotance, et dji vôtreu po disfacer ttafwait. Paski, minme dins les råles cas wice ki c' est on radjoutaedje a on mot atesté (come dins chnu), kéne fiyate pout on aveur dins li dnêye etimolodjeye ? ça n' sereut nén èn edvintaedje come les ôtes ?

Et dji so d' ostant pus nén a m'-n åjhe avou ça ki c' est nén l' prumî côp. On a ddja dmandé di nel nén fé; c' est nén po rataker avou èn ôte no d' uzeu.

Ca sereut damadje d' end ariver a dveur mete des rîles po k' ça soeye disfindou d' radjouter des intrêyes, des definixhas, etimolodjeye ou prononçaedjes, sins sourdant; mins s' i fåt, dj' inme co mî di strinde bén foirt ki d' leyî tot ndaler a a corote.

@Dzoltiyoû

Dj' a rpassé åjhon; c' est po replaecî accion. Adon c' est vårmint ene dobe rifondowe. Li "sounance" ni li scrijhaedje ni sont droles, poy ki c' est råjhon sins betchete. C' est don on noûmot a "sayî" so des scrijhaedjes.

Po responde a Pablo so "åjhon":

• dji n' "sint nén" di replaecî les sinses corants pa on noûmot brouyî [néologisme opaque].
• Li mot n' a nén s' plaece dins l' coirpusse "normå" do Wiccionaire. Mins ça pôreut esse ene boune idêye come bodje po fé des parints po des mots ki n' ont co waire passé dins l' lingaedje corant, et ki des waloneus k' i gn a vôrént spåde (dji tuze a : actionnaire, actionnariat, motoit ossu actif, activité...). Adon, dji l' a fwait passer dins on ridant a pårt : Wiccionaire:noûmot a diswalper:åjhon
• Dj' a rmetou les spepieusès dnêyes etimolodjikes dins accion
• Dj' a fwait ene pådje e latén, riprindant les dnêyes di l' årtike: actio.

Dji disface les ôtes, rimetant les dnêyes dins l' pådje di copene, do scrijheu, a môde nén veyåve.

por vos "åjhon" sereut come "råjhon"... mins adon pocwè n' trouve nén l' mot kéke pårt ?

Ossu, n' divreut on nén trover l' minme pwaire dins ds ôtes lingaedjes del minme famile ki l' walon ? E francès motoit ? neni, c' est "action" et "raison" (pont d' "aison"); et castiyan? nerén, c' est "acción" et "razón" (pont d' "azón"); et portuguès? nén co, c' est "acção" et "razão" (pont d' "azão"), e catalan? nonna, c' est "acció" et "raó" (pont d' "aó"); e-n itålyin? "azione" et "ragione" (pont d' "agione"). E LATÉN minme !!! c' est "actionem" et "rationem" (pont d' "ationem").

Li seule sacwè ki rshonnreut ene miete, c' est e vî francès, li cogne "aucion" (mins k' est tot l' minme diferinne des cognes "reson" ou "raison" d' l' ôte mot : au/ai et c/s).

I shonne k' i n' a nén, et k' i n' a måy yeu, li minme bodje po ces deus mots.

Minme co pé! i gn a-st avou (dins tos les lingaedjes romans) ene doblete; mins c' est nén accion/åjhon, mins racion/råjhon (fr: ration/raison, es: ración,razón, it: razione/ragione,....

Ene djin pout ahiver et propôzer des noûmots, bén seur; mins ça n' pout aveur ene intrêye sol wiccionaire ki cwand l' mot cmince a-z esse eployî.

Et, co pus impôrtant, i fåt esse oniesse, si c' est on mot edvinté, i l' fåt bén dire, ôtrumint si pådje sol wiccionaire est ene minte.

Et po çou k' est des intrêyes a disfacer, ça va bén pus lon ki djusse les cenes do 1î et 2 d' måss. Di tos les ârtikes ahivés pa cist uzeu la, i n' a k' on seu k' a l' air d' adrame (difrumer (ki ça dvreut esse disfrumer, dis- + frumer; come po fé/disfé); d' ostant pus ki les disfondowes sont-st avou "s"). Tos ls ôtes, ça n' shonne nén esse des mots walons k' egzistént po do bon, mins i sont prezintés come si ça sereut l' cas.

Dji m' va arester la et fé ene poize di sacwants moes pol moumint, dji croe ki dj' n' a pus rén a dire.

po "åjhon" et "råjhon", dji cåzeu djusse des sons.

Dj' a rtuzé a "tariûle", ki "soune bén" (dji n' a nén co stî vey l' årtike lu-minme, metou asteure e catchî sol pådje di l' uzeu), et pôreut siervi po fé on noûmot avou l' cawete -té. (tariûlté) : po fr. situation terrible, catastrophique, tragique (Gaza, ci n' est pus k' ene ---.) Mins tot rapinsant les sons, c' est trop près di "tinrûle", k' est djusse li contråve. Avou ça k' ene sacwè d' gråve divreut purade awè des voyale "låvåles" (ô, å) et nén dvantrinnes (î, û), come dji djheu cial: https://aberteke.walon.org/waldim07.html

Po chnu, dji croe k' vos avoz råjhon di doter di l' etimolodjeye la håynêye : c' est djusse on calcaedje do fr. chenu avou deus sinses k' on pout raloyî a tchenou: k' a pierdou tot ses (tchveas, cial : ses cwårs); => k' est vî => cial : ki c' est do bon vî (vén, peket vî sistinme...). Dji rcandje l' etimolodjeye.

Po empedement, dji n' croe nén k' on l' pout mete dins les vîs scrijhas, dj' ô bén do walon di 1600 a 1900. Li fråze ni shonne nén esse do walon mins do francès del w:sicrîta. Dji va sayî di fé ene etikete "fro" (vî francès). Mins avou èn årtike "lo" ci sereut purade do vî tchampnwès (do w:Chrétien de Troye ?).

Dji rpasrè les ôtes pitchote a midjote.

Dji l' a ddja rsaetchî. Dji rcandje l' etimolodjeye di chnu. Tos les mots avou ch+Cossoune m' avizèt des djonnes calcaedjes : chnik, chnouf, chnop. Gn a ki xhlé k' est do walon walon.

chnu : li seu sinse di "foirt bon" ki vént do O0, shonne esse pol vén. Dji revoye les ratournaedjes da Dzoltiyoû ("excellent")... viè prumî#Sustantif

Li sinse di bon vî vén est l' minme e francès: chenu.

Dji rloucrè les ôtes intrêyes di l' Uzeu:Dzoltiyoû ene a ene.

Pår rarindjî guerôder (<= guiråder)

floute => floû (må rcopyî di WP5) (floût): ou long et halcrosse T, sins coron-stitchete (dji n' croe nén ki Michèle Herlin si sieve di coron-sitchete). L' etimolodjeye esteut boune. Dji l' a rsimplifyî.

Li halcrosse T di WP5 doet provni d' on parint "afloûté" : couvert(e) ou rempli(e) de vase, après une inondation (O0).

Al fén des féns, Dzoltiyoû aveut djusse pol T å coron (Bate di dvizes). Gn a djusse li longueur del voyale k' esteut crombe.

Dj' a rapexhî floute (nén standård), floût (nén standård mins on djivion dins WP5) et fé èn årtike floûte avou sinse acertiné di "spieme" ey on sinse saetchî do parint "afloûté" (O0) (ki dvreut esse rifondou efloûté).

andoûler: on est biesse : li mot est dins l' ALW 17. bodje latén "adulare". an- est l' pus lådje oyowe, mins gn a 2 a- et on è-; èn ôte è- a "enjôler"

https://alw.uliege.be/alw/?alw_volume=17&alw_page=319

https://alw.uliege.be/alw/?alw_volume=17&alw_page=324

On lait les dobès rfondowes, avou mwaisse pådje avou an-, pus lådje oyowe.