Aller au contenu

amonter

Èn årtike di Wiccionaire.

Etimolodjeye

[candjî]

Do viebe « monter » avou l’ betchete « a- » d’ aprepiaedje des viebes.

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]

amonter

Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) amonte
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) amontez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) amontans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) amontnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) amontrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) amontéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) amonte
pårt. erirece (dj’ a, vos av) amonté
Ôtes codjowaedjes come bouter
  1. (viebe å coplemint) fé monter eviè l' cåzeu.
    • Amontez m' li seyea Motî Haust (fråze rifondowe).
  2. (viebe å coplemint) (noûmot) mete so pî.
    • Stefane Evrård, on gaztî di s' mestî, riprind li tchmin do Rwanda e 1994 po ndaler bouter po rén po-z amonter ene radio ki va sayî di racmoide les Houtous et les Toutsis après l' peupe-sipata Lucyin Mahin.
    • Nosse pa vôreut bén amonter ene radio ås Emirats et vos ndè serîz responsåve Jean Goffart (fråze rifondowe).
  3. (v. sins coplemint) monter eviè l' cåzeu ou avni tot montant.
    • Li cinsî va-st amonter amon nozôtes Motî Forir (fråze rifondowe).
    • Amontez cial, adlé nozôtes Motî Haust (fråze rifondowe).
    • Vola l' aiwe k' amonte Motî Haust (fråze rifondowe).
    • C’ est l’ moumint d’ rôler l’ four, ca del tcherå amonte on brut d’ atelêye Henri Simon, "Fènå-meûs" (1907) (fråze rifondowe).
    • Des fonds, on laid brouyård amonte Nos djans aveur do måvas tins. Henri Bragard (fråze rifondowe).
    • Tins ki dj' tuzéve insi, on grand long tchår, råyî pa deus fornouris roncéns, amonta vier mi; li tcheron, on grand foirt gayård, m' aporçuvant, s' aprepia Alphonse Nicolet (fråze rifondowe).
  4. (viebe å prono) (pus stroetmint) s' awinner tot djåzant d' ene hinêye.
    • Cwand vos gotes rispitèt sol rotche ki vs cwirt mizere,
      Ou si dj' sins ene tieneur k' amonte foû d' vos oizires,
      Dj' end a bén do plaijhi Louis Lagauche, "L' inmant", Tchanson po l’ Mouhagne, (1947), p. 142 (fråze rifondowe).
    • Dismetant k' padrî lu, li solo rglatixh bén lon, so les verdeures et so les djalofrenes, et k' des sôlantès hinêyes amontèt djårdén — MFab, "Li hatche di bronze" (1937), p. 69 (fråze rifondowe).
  5. (viebe å prono) acrexhe, aponde.
    • Cwand l' colere amonte et ki l' five sitronne Martin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 112, "Lès såhons dè coûr" (fråze rifondowe).

Parintaedje

[candjî]

Sinonimeye

[candjî]
tot djåzant d' ene hinêye, d' ene nûlêye, di foumire

Contråve

[candjî]

Sipårdaedje do mot

[candjî]

w. do Levant

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

[candjî]
fé monter ene sacwè viè l' ci ki cåze
  • Francès : monter quelque chose vers celui qui parle (nén ratournåve direk e francès)
mete so pî
monter eviè l' cåzeu ou avni tot montant
  • Francès : monter quelque chose vers celui qui parle (nén ratournåve direk e francès)