Aller au contenu

mode

Èn årtike di Wiccionaire.
Loukîz eto : môde, mote, moude, moûde.

Etimolodjeye

[candjî]

Bodje « mulgere » çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -de » des viebes; dedja e vî lingaedje d’ oyi (vî francès « moldre »); racuzinåve avou l' itålyin « mungere », li roumin « mulge » et l' roumin « mulgere », li portuguès « mungir », l' espagnol « mecer » et l' espagnol « muir » (coinrece d' Aragon), l' occitan « mólzer » et des sfwaits mots dins les ptits lingaedjes apurlins; mot cité dins l’ FEW 613 198b.

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) mode
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) modoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) modans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) modnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) modrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) modeut
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) mode
pårt. erirece (dj’ a, vos av) modou

mode

  1. (viebe å coplemint) fé rexhe do laecea del tete (d' ene biesse ås tetes, aprume les cene ki sont aclevêyes po).
    • Ass dedja modou l' blanke?
    • On mode todi les prumîs djets al tere Motlî Belleflamme so les waides do Payis d' Heve (fråze rifondowe).
    • Vos pôroz rescontrer,
      Maxhurés d' noer et blanc,
      Les tropeas d' vatches ki rdischindèt des tchamps
      Cwand c' est l' moumint d' les mode Paula Lassence (fråze rifondowe).
    • Mins c' est l' rowe ki toûne, dit-st i, d' on lan, li Djôzef Djonnome, ki modèt dipus d' on cint d' vatches après Måtche Lucyin Mahin, ratournant A.G. Terrien, no d' pene da Albin Georges.
  2. (v. å nén dit coplemint) fé l' ovraedje deus ou troes côps par djoû di fé rexhe li laecea des vatches d' on ståve.
    • Do tins passé, ki les vatches ni dnént nén cåzu, on modeut troes feyes; asteure k' ele dinèt l' dobe, on n' mode pus
    • I modèt a shijh eures å matén et a cénk eures del vesprêye.
    • I s' fårè-st avancî po mode Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
    • Ti n' vas nén vite assez: ti modes sins schome Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).

Ratourneures

[candjî]
  1. mode al schoume: dins l' modaedje al mwin, aler rade et fer assez po fé schoumer l' laecea dins l' saeyea.
  2. xhame a mode u pitit banc po mode|cat=es}}: pitit bas xhame ki l' modeu s' ashît dsu; on dit eto: «passet».
  3. cwand çki les femes ont li pus d' schome inte les djambes? :: cwand ele modèt advina fåsmint måhonteus.

Mots d’ aplacaedje

[candjî]

Parintaedje

[candjî]

Sinonimeye

[candjî]

traire

Omofoneye

[candjî]
  • /mɔt/: mote (silo et inseke)
  • /muːt/: moude (touwaedje esprès); moure (broyî des grins)

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

[candjî]
fé vni l' laecea del tete