Aller au contenu

valet

Èn årtike di Wiccionaire.
Loukîz eto : vårlet.

Etimolodjeye

[candjî]

Tayon-bodje patwès latén « vasselitus », pal voye do vî francès « vaslet » (minme sinse).

Prononçaedje

[candjî]

Sustantif

[candjî]
singulî pluriyal
valet valets

valet omrin

  1. omrinne djin, tins di si efance.
    • Waite les ptits valets et les ptitès båsheles ki djouwèt ladrî.
    • Ele frecante avou on si djinti valet.
    • Vos passeus d' aiwe et vos vos naçales,
      Vos pexhons, vos trôs, vos couvales
      Semént del djoye å ptit valet
      Louis Lagauche, "L' inmant", Li tchanson del Mouze, (1947), p. 101 (fråze rifondowe).
    • Ene feye, on ptit valet berlôze divins Mouze ki l' ehertcheye e s' coûsse Paul-Henri Thomsin (fråze rifondowe).
  2. djonnea, djonne djin.
    • C’ e-st on foirt bon valet, mins il est si pawoureus ki dj’ a cåzu dvou saetchî les paroles foû del boke. Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.20 (fråze rifondowe).
    • Ele groumtéve des påters et des åvés k' ele maxhive å no do djonnea et, a foice do repeter ç' no la, i lyi shonnéve vey li valet et s' lyi djåzéve t eleJoseph Mignolet, "Vé l’loumîre" (1922) (fråze rifondowe).
  3. fi.
    • C' est l' valet då Lucyin.
    • Elle a co yeu on ptit valet.
    • Li pere trouve ki s' valet a rompou ses acoirdayes avou l' blanke comere k' i cortizéve avou leye. Émile Pècheur (fråze rifondowe).
    • Ele fijheut tos les pelrinaedjes po-z aveur on valet li côp d’ après k’ ele sereut ôtrumint Arthur Schmitz (fråze rifondowe).
    • So les minmes trevéns, troes vijhéns avént cmandé famile; çou ki dveut ariver ariva: po deus manaedjes, c' est des djermalés, des ptits valets; addé l' ôte, eco on valet Marcel Léonard (fråze rifondowe).
    • Mins c’ esteut l’ prumî valet après ene peclêye di troes crapådes Auguste Laloux (fråze rifondowe).
    C' est l' valet di s' pa I s' codût come si pa, sovint nén d' ene boune manire.
  4. (dins èn arinnoe) atôtchaedje a ene djin (ki pout esse amishtåve ou deur, sorlon li ton eyet l' cotoû).
    • Neye lu, valet ! Vouss on trulea ? Henri Simon, « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.47 (fråze rifondowe).
    • Et cwand ti dvéns vî, la, camaeråde, ene pitite fertiyante vuzion come li cene des spicrenes al tévé, ça t' fwait plaijhi, dowê, valet Pierre Lazard, Les Cayés walons, l° 2/2021, p. 41 (fråze rifondowe).
    • Après ça, vos vôrîz k' on rçuve les bresses grand å lådje totes vos troyreyes et vos pourcelreyes ! Nonna, saiss, valet; rén d' tot ça ! Å diåle bén lon vosse mtire ås såçussons Ernest Benoit (fråze rifondowe).
    • Oyi, saiss, twè, valet, ki dj' irè.
    • Hê, valet, Mareye, rindjîz vosse popene !
    Loukîz a : mi fi, biloute. Esp. hombre !.
    • Oufti, valet, kéne assimblêye ! Oufti, valet, ké micmak ! Oufti, valet, kéne kipagneye ! Guy Cabay (fråze rifondowe).
    • Po ripeupler, sapinse Djulyin Djindbén, gn a rén k' våt les protesses, valet Auguste Laloux, Li curè d’ Sautau, p. 56 (fråze rifondowe).
    • Po kî m' prinss, valet ? dji fwai boere les pratikes; dji n' coûtche nén avou zels Paul-Henri Thomsin (fråze rifondowe).
    • On s' ashît e l' ombrire d' on bouxhon po rciner et taper ene divize, tot magnant s' fadêye, avou on doet spès d' makêye å bouré dsu, a t' fé djéryî, valet Joseph Lahaye (fråze rifondowe).
  5. Å cwårdjeu, li cåte ki rprézinte on vårlet et ki vént après li rwè eyet l' dame.

Ratourneures

[candjî]
  1. esse bea valet.
    • Li båshele divént rodje come ene crissôte ; c’ est ki s’ vijhén Colas esteut bea valet Théodore Chapelier.

Parintaedje

[candjî]

(minme sourdant etimolodjike)

Sinonimeye

[candjî]

Mots d’ aplacaedje

[candjî]

Fås amisse

[candjî]

Li francès «valet» (vårlet) n' a nén l' minme sinse k' e walon. I n' est måy eployî divins èn arinnoe.

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

[candjî]
efant di seke omrin Loukîz a : gamén
dins èn arinnoe

Sustantif

[candjî]
singulî pluriyal
valet valets

valet omrin

  1. vårlet, domestike.