valeur

Loukîz eto : vali.

Walon (Rifondou)

Tayon-bodje latén « valeo » çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -eur » des viebes.

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	vå
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	valoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	valans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	valnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	vårè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	valeu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	vale
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	valou
Ôtes codjowaedjes	come voleur

awè l' valixhance d' ene sacwè, poleur aminer ostant ki.
- Taiss k' åy ki ça våt åk, ene viye pîce come ça !
- Djel vå bén.
- Dji n' vå pus çou k' dj' a stî.
- I gn a pont po les valeur.
- Ça n' våt k' on dmey euro.
- Ça n' våt nén ddja ene mastoke.
- Våt mia rire ki braire, li mawe est pus bele.
- I våt mia po tertos k' il evåyexhe ôte på.
- Dji vå co mi ome. (= dji so co capåbe po l' årtike)
- On s' våt bén sins s' convni.
- On s' våt bén k' on n' si convént nén.
- Ça n' våt nén li dmoraedje e dandjî. (= on-z åreut bén toirt di s' è priver)
- Våt mia ça k' ene djambe cassêye et les bokets pierdous.
- Våt mia on moxhon è s' mwin ki deus dsu l' håye.
- Våt mî k' il evåye ki l' bon tins.
- I n' våt nén l' coide pol pinde.
- Våt todi mia esse sô k' sot, on-z est pus rade rifwait.
(å condicioneu erirece eployî avou « mî ») (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « di ») mostere çou k' åreut dvou esse fwait.
- A m’ shonnant, il åreut mî valou do wårder les teres et les bwès ki l’ tchestea. — Louis Lagauche, Les bwèh'lîs, 1948, p.16 (fråze rifondowe).
(viebe å prono) : Loukîz a : « si valeur ».

èn nén valeur li pwin k’ on magne
èn nén valeur les cwate fiers d' on tchén ou li meyeu n’ våt nén les cwate fiers d' on tchén
èn nén valeur l' aiwe k’ on cût ses oûs : èn valeur vormint rén. Loukîz a: rénnvåt, Sinonimeye:ome ou cmere ki n' våt rén.
si fé valeur: si vanter, si mete èn avant.
- Vos m' avoz dit k' vos savîz scrire, kécfeye bourdîz vs; vos vos fjhîz valeur, motoit ? — Lorint Hendschel.
- Il ont l' toû po s' fé valeur divant les djins. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
tant mî våt
våt co mî
våt mia bele panse ki bele mantche : i våt mia bén magnî k' esse bén moussî
fé valeur: fé respecter
- I fåreut k' nos fjhanxhe valeur nos droets sol måjhon.

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

poleur aminer (come cwårs)

valeur femrin

çou k' ene sacwè våt.
- C' est tos béns ki pierdèt d' leu valeur.
- C' est des cwårs ki n' ont pupont d' valeur.
- On sait comprinde li valeur di s' patreye ;
  S' on-z est voltrûle, on sait mori por leye— Louis Lagauche, "L' inmant", Dizo s’ bleû cîr, (1947), p. 123 (fråze rifondowe).
ene sacwè k' a del valeur.
- Ele meteut ses valeurs dins on cofe al banke.
(pus stroetmint) valeur moråle d' ene sakî.
- I m' fjha do må cwand djha k' ele esteut målureuse,
  Pask' on l' voleut foirci do tchoezi po galant
  Èn ome k' a del valeur, la k' sereut plin d' aidants,
  Mins k' catche motoit drî zels ene åme tote viermouyeuse. — Louis Lagauche, "Mayon" (1923), p. 44 (fråze rifondowe).
- Nos peres k’ ont sepou rascoyî
  Li rnon ki nos rhåsse pal djoû d’ ouy,
  Ont tant d’ valeur divant mes ouys,
  Ki dji vôreu les rabressî. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.33, “Walon d’vant tot !” (fråze rifondowe).

djin d’ valeur, ome di valeur : djin d’ cwè.
- Après, les kékes Walons k’ ele aveut tchoezi dvins tos omes di valeur po djudjî l’ concours, di dmandît, dvant di s’ disseparer, s’ i n’ convénreut nén d’ drovi des pareys concours tos ls ans a Lidje. — Joseph Mignolet, Li walon å payîs di Lîdje, (1938), p.46 (fråze rifondowe).

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

valeur