vea
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje latén « vitellus » (minme sinse); çou ki dene on mot avou l’ cawete « -ea » (veyanmint l' sourdant latén, mins pus rsintowe come ene cawete e walon).
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /vja/ /vɛː/ /vɛ̃/ /ve/ /vɘ/ aschoûtez lu (betchfessî ea)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /vja/ aschoûtez lu
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
vea | veas |
vea omrin
- (no d’ djonne di biesse) djonne del vatche, et ki tete co.
- Come c' est tinre, donwê, del tchå d' vea d' laecea.
- Dji va ariver; dji n' a pus k' a rabuvrer les veas — J. Marteleur (fråze rifondowe).
- Cwand l' vea a skepyî, on l' sitreye po l' dispierter — Motlî d’ Tchonveye (fråze rifondowe et rarindjeye).
- åmea.
- Il ecråxhèt todi on vea.
- djonne des såvadjes roemiants.
- Li vea del bixhe, on l' lome li fan, li vea del gade di tchivroû, li gadot.
- vea d' harin : laecea d' harin (ki rexhe do pexhon, come on vea rexhe d' ene vatche).
- F. laitance.
- biesse (come traitaedje po ene djin).
- cur d' åmea, foirt tinre, di meyeuse cwålité ki l' cur di vatche.
- C' est des solés avou des epegnes di vea.
- (po rire, djeu d' mot avou "vea d' måss") sakî skepyî tins do moes d' måss.
- (mot d' texheu) tours di fis ki ridèt evoye dins ene sipoûlêye; (on dit adon ki li spoûle vele).
- laid tour, niche côp.
- F. fourberie, sale coup.
Ratourneures
[candjî]- si prinde po li rwè des veas
- On vea cou-d’-polin.
- fé s' vea, diner s' vea : veler.
- Li vatche a dné s' vea; Gn a ene vatche k' est po fé l' vea.
- bén ti vas fé on vea : dijhêye a ene sakî ki s' fwait laid (come ene vatche ki fwait l' vea), divant åk di målåjhey, ene contråvisté.
- haetchî l' vea : aidî ene vatche a veler, tot saetchant l' vea avou ses mwins u avou ene veleuse.
- cotaeyî on vea : (mot d' cinsî, d' årtisse) cotaeyî l' vea dins l' velire, cwand il est moirt et k' on n' vout nén fé ene botnire (cezaryinne).
- taper l' vea : fordjeter.
- F. avorter.
- prinde come li schite ås veas : ariver tot d' on côp, k' on n' s' î atind nén, come les veas ki sont bén gaiys å matén, et k' ont li schite ey esse presse a crever al nute.
- L' amour, ça prind come li schite ås veas.
- molete di vea : cwatrinme potche do stoumak des veas, k' on-z eployive dinltins po fé prinde li froumadje.
- F. caillette.
- ene roye par vea : piceure po vey l' ådje d' ene vatche tot contant les royes a ses coines.
- boerler u : riboerler u : gueuyî come on vea : boerler u criyî foirt, come li ptit vea k' a fwin et ki boerlêye après s' mé.
- F. tempêter, brailler.
- braire come on vea : a) gueuyî foirt; b) tchoûler toltins.
- awè etindou braire on vea u: awè oyou boerler on vea mins n' pus sawè dins ké ståve
- Si on-z ôt boerler on vea, c' est k' li ståve n' est nén vude u: Cwand on cåze d' on cabolé vea, c' est k' il a des taetches : si on raconte ene sacwè so ene sakî, c' est k' i gn a do veur divins. Franwal: ahåyant po: "Il n'y a pas de fumée sans feu".
- On vea ki boet bén n' mindje nén u: li vea ki tete bén, n' magne waire : dijhêye a on boeveu.
- on here tant on vea k' al fén on l' fwait boere : i fåt aveur del pacyince, et on-z avént a ses såmes.
- esse riletchî (eye) come on vea k' a deus més (meres) : esse todi bén prôpe. Franwal: ahåyant po: "propret, tiré(e) à quatre épingles".
- Dinez a boere å vea ! : a) dijhêye po fé taire on boerleu, tot lyi payant on vere. b) po balter on mwais tchanteu.
- sitåré come on vea : sitindou (owe) al tere, fén mierlong (fene mierlongue), come li vea noû-skepyî ki saye di s' lever, et ki tchait a tere.
- F. étendu(e) par terre.
- Ene vatche n' î ricnoxhreut nén s' vea : po dire k' i gn a on disdut d' tos les diåles, ki totafwait est cou dzeu cou dzo.
- rl a: troye. Franwal: ahåyant po: "désordre indescriptible".
- i mourt u : i gn è creve ostant d' veas ki d' vatches : on mourt a tote ådje; on n' conoxhe nén ni l' djoû, ni l' eure di s' moirt (gn a bråmint des ptits veas ki crevèt di li schite, et di ds ôtes maladeyes).
- magnant vea : vea k' a ddja yeu del yebe a magnî, et ki s' tchå est rodje, eneviè on blanc vea. ki n' a yeu k' do laecea.
- F. veau à l'herbe.
- loyén d' vea : coide po-z elaxhî les veas, sins les stronner.
- såvadje u : waeraxhe) come on vea k' a cassé s' loyén : foirt såvadje.
- aprester l' loyén dvant l' vea : si mådjiner des belès sacwès, dabôrd k' on est lon d' esse seur k' ele vont ariver. Franwal: ahåyant po: "vendre la peau de l'ours".
- I fåt set Djôzef po saetchî on vea foû d' on ståve : i fåt set foirts omes, ca les veas ki vont rexhe do ståve po aler ås tchamps pol prumî côp, u po-z esse tcherdjîs po vinde, i sont foirt waeraxhes.
- rôguea des veas : maladeye des veas ki rôguièt cwand i cmincèt a magnî do gros four.
- F. laryngite.
- djouwer a pelé° vea : djouwer al bataye (djeu d' cwåtes);
- rl a: pelé cokea.
- S' i ramasse on vea d' ôr, il årè des fenès pates : dijhêye po onk ki furleye les cwårs, u ki n' boute nén. Franwal: ahåyant po: "Il ne fera jamais fortune".
- Çou k' l' amour fwait fé, sapinse li feme ki rabressive si vea : sapinsté, po balter les cis ki sont-st amoreus.
- Il a todi l' aiwe a l' boke, come on vea k' a des viers : dijhêye po onk k' a todi håsse di magnî, come les veas k' ont des viers, ki n' sont måy ripaxhîs.
- grand vea; sot vea : grande biesse, båyåd.
- A l' grand vea k' c' est d' ça !
- F. niais, nigaud, godiche, hurluberlu.
- li ci k' est vea, c' est po èn an, mins l' ci k' est biesse, c' est po todi : risponse d' ene sakî k' on traite di vea.
- si prinde po li rwè des veas, et n’ nén co esse captinne des pourceas
- on lourd vea ki n' si sait rmouwer : on gros londjin.
- F. lourdaud, étourdi.
- On lyi frè dipus d' oneur k' a on vea, on l' eterrè avou s' pea : dijhêye po onk k' est moirt et k' on-z etere sins l' rigreter.
- il a yeu rade fwait s' vea :
- a) il a yeu vite fwait s' laid côp.
- b) i n' a nén fwait long feu (çou k' il aveut metou so pî n' a nén duré lontins).
- fote ès vea u : leyî s' vea : kimincî èn ovraedje, pu l' leyî la.
- aler rcweri s' vea : ricmincî tolminme ci ovraedje la.
- raconter s' vea : dire ses screts mawets a des cis ki n' vos schoûtèt nén.
- F. accoucher de confidences.
Parintaedje
[candjî]Mots d’ aplacaedje
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]Waitîz eto
[candjî]Lijhoz l’ årtike vea so Wikipedia