Aller au contenu

aweye

Èn årtike di Wiccionaire.

Walon (Rifondou)

[candjî]

Etimolodjeye

[candjî]

Tayon-bodje latén « acucula », çou ki dene on mot avou l’ cawete « -eye »

Prononçaedje

[candjî]

Sustantif

[candjî]
singulî pluriyal
aweye aweyes

aweye femrin

  1. (mot d' costire) pitite pike di fier, sovint avou on trô å dbout, po keuze (usteye des taeyeus, costires, envs.).
    • Po texhe, li taeyeu a des aweyes pikêyes plin s' djilet — Arthur Masson (fråze rifondowe).
    • Et come on laireut stramer les aweyes d' on canibustea, d' ådzeu, il ahuzèt-st al valêye. — Henri-Joseph Raxhon (fråze rifondowe).
  2. (mot d’ medcén) longowe betchowe ponte di fier po-z astitchî ou rsaetchî on likide divins l' coir.
    • Sins crankyî, i stitcha do prumi côp, li longowe fene aweye dins l’ boke del pacyinne. — Lucyin Mahin, Vera.
    • Motoit s' ratuzèt i, divintrinnmint, l' aweye del blanc-mousseye vinowe po ls eplocter disconte do tetanosse u del kéntosse.— David Blaude, Li Rantoele, l° 106 p. 7.
  3. bata d' ene ôrlodje, d' on conteur.
    • L' aweye est so doze eures. — Motî Forir (fråze rifondowe).
    • L’ aweye do conteur blokêye so cint et vint, li vweteure avale les kilometes del mwaisse voye, vorant inte deus rigletes di posteas electrikes ki dispårdèt ene tiene djaene loumire. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
  4. (mot d’ houyeu) pårteye d' on bok, d' on mårtea-pik ki schave li rotche.
    • Vozôtes ki n' ont måy veyou ene taeye,
      Prindoz ene burtale et s' fjhoz l' hertcheu,
      Si vs voloz cnoxhe l' ovrî houyeu !
      Vos ôroz tchacter les aweyes
      Do bok, cisse ridoxhante usteye
      K' on mete ouy e l' mwin di nos bacneus. — Jean Dessard, D'ine cohe so l'aute, 1939, p.74, Dizos lès molètes (1935) (fråze rifondowe).
  5. (sessouwalité) vé.
    • Et s' i vs vént ene idêye,
      (On ndè trouve todi sins façon)
      Vos prustez voste aweye,
      Et zeles leu tûturon — François Barillié, Conseie âs jôn's hommes, divins Li camarad′ dè l'joie, 1852 (fråze rifondowe).


Ratourneures

[candjî]
  1. di fi e-n aweye
  2. fé on procès po ene ponte d’ aweye
  3. keude al grosse aweye
  4. trô d’ aweye ou trô di l’ aweye.
    • On boket d’ linwe sôrtixheut d’ inte ses lepes cwand i stitchive el fi dins l’ trô d’ l’ aweye ; minme k’ i bleféve. — José Schoovaerts (fråze rifondowe).
  5. trover ene aweye divins on fa di strins, cweri ene aweye divins ene djåbe di strins
    1. må fé si ovraedje
    2. fé voltî l' amour

Parintaedje

[candjî]

Mots d’ aplacaedje

[candjî]

Dizeutrins mots

[candjî]
po-z astitchî on likide el pea

Ortografeyes

[candjî]
Divant 1900 :
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :

Ratournaedjes

[candjî]
pike di fier po keuze
pike di fier po keuze
Prin del pådje «https://wa.wiktionary.org/w/index.php?title=aweye&oldid=419557»