djusse
Apparence
Etimolodjeye 1
[candjî]Do francès juste, timproumint epronté på walon. Li mot francès vént do latén iustu- (djusse, ki shût l' djustice u les dujhances). Li mot latén n' a moussî e walon fok po l' no d' djin (Sint) Djosse, avou u latén ki toûne a o, come dins pôsse, gosse etch.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes :
- /d͡ʒys/ /d͡ʒœs/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- (pa rfrancijhaedje) /ʒys/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /d͡ʒys/ aschoûtez lu
- diferins prononçaedjes :
- Ricepeures : nén rcepåve
Adviebe
[candjî]djusse (nén candjåve)
- nén dpus ni moens k' i n' fåt, unicmint.
- On a djusse yeu l' tins d' boere on dmey.
- Ele n' a pupont d' gosse po rén, ele ni magne cåzu pus, et s' continter do pepyî djusse çou k' i fåt po n' nén mori d' fwin — Émile Pècheur (fråze rifondowe).
- on court tins.
- Djusse divant l’ Tossint, gn a ene algaråde inte les deus roufions, et les deus peres monter so leus grands tchvås — Lucyin Mahin.
- simplumint, sins fé des mirlifitches.
- S' i gn a ds ôtes ki volèt ki dji lzî evoye, ni balzinez nén: dimandez mel djusse — Lorint Hendschel.
- Li mwaisse ovrî trove Djeråd edoirmou so li schoupe:
-To doimes, Djeråd ?!
- Neni, dj' esteu djusse eniké.
- egzactumint.
- C' est l' agaece k' a s' ni dins l' grosse hesse k' est djusse ki rwaite li vite di m' tchambe— Lucyin Mahin.
- simplumint, sins poleur fé ôte tchoi.
- Ça s' dit ovrî et c' est djusse bon po-z araedjî tot.
Parintaedje
[candjî]Addjectif
[candjî]singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | djusse | djusses |
femrin padrî | djusse | djusses |
femrin padvant | djusse | djussès |
djusse omrin et femrin
- k' est dins l' droet do djeu, ki shût li lwè, les uzances.
- Ah ! Hoûtez, ç' n' èst nin djusse : ovrer, lanwi, mori !
Et po mète lès restants dè ci qui v's-a noûri,
N'aveûr qu'on flåwe wahê, n'aveûr qui dès clicotes !... — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "A l'pwète dès incurâbes" (avri 1878), p.55.
- Ah ! Hoûtez, ç' n' èst nin djusse : ovrer, lanwi, mori !
Ratourneures
[candjî]- esse tot djusse
- Si c’ esteut ddja tot djusse po l’ amindjî, po l’ bagaedje c’ esteut co bén pire — Jacques Desmet (fråze rifondowe).
- nén tot djusse
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
djusse | djusses |
djusse omrin et femrin
- djin ki s' a todi cdût dins l' djustice.
- Il avént catchî des djwifs tins del guere, ey esse lomé on «djusse emey les nåcions».
- omrin todi singulî sacwè ki shût li djustice.
Ratourneures
[candjî]- å djusse
- on n' sèt nén cwè å djusse.
- come di djusse; come di djusse et d’ råjhon
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Etimolodjeye 2
[candjî]Stindaedje do prumî sinse: hena ki mzeure djusse ene contnance.
-
djusse å laecea
-
grossès djusses a l' ôle
-
Adjeyantès djusses (decorreces)
-
Pititès djusses a l' aiwe
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes :
- /d͡ʒys/ /d͡ʒœs/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /d͡ʒys/
- diferins prononçaedjes :
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
djusse | djusses |
djusse femrin
- (ahesse di manaedje) hena k' on pout î mete do likide assez po porter d' ene plaece a l' ôte.
- Les djusses å laecea et les soucrîs estént d' vere taeyî — Arthur Schmitz (fråze rifondowe).
- Si tchén mi cnoxhe come si mwaisse;
I n’ a wåde di hawer sor mi.
Ca c’ est mi ki ramoenne les djusses
Da m’ pitite martchande di laecea — viye tchanson (fråze rifondowe).
- (no d’ contnou) çou k' gn a dvins.
- Aler cweri ene djusse d' aiwe — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
Ratourneures
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî] hena po mete assez bén d' likide
- Arabe marokin : ڭربة (ary) = ڭرْبة = gerba, خابية (ary) = خابْية = khabiaa, سانسة (ary) = سانْسة = sansa (grand bidon d' aluminiom)
- Inglès : jug (en), jar (en)
- Espagnol : jarra (es)
- Francès : cruche (fr), jarre (fr), bidon (fr), carafe (fr)
- Kimon amazir marokin : ⴰⴳⴷⵓⵔ (zgh) = agdor, ⵜⴰⴳⴷⵓⵔⵜ (zgh) = tagdort
Waitîz eto
[candjî]Lijhoz l’ årtike djusse (hena) so Wikipedia
Waitîz eto
[candjî]Lijhoz l’ årtike djusse (discramiaedje) so Wikipedia
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots ki s' prononcèt parey cåzu totavå
- Mots do walon avou des eredjistrumints odios
- Mots do walon d' on seu pî
- Adviebes do walon
- Mots nén candjåves do walon
- Addjectifs do walon
- Addjectifs ås cénk cognes ortografikes
- Addjectifs do walon ki l' omrin et l' femrin sont pareys
- Mots do walon avou des ratourneures
- Sustantifs do walon
- Sustantifs do walon ki l' omrin et l' femrin sont pareys
- Sustantifs do walon todi singulîs
- Motlî do walon po les ahesses di manaedje
- Motlî do walon po les nos d' contnaedje