elaidi
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Bodje « laid » avou l’ cawete di codjowaedje « -e » des viebes avou l’ betchete « i- » des viebes.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ɛ.lɛː.dɪ/ /ɛ.lɛː.di/ /a.lɛ.di/ /a.le.de/ /a.nɛ.di/ /a.nɛː.di/.
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ɛ.lɛː.di/
- Ricepeures : e·lai·di
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | elaidi / elaidixh |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | elaidixhoz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | elaidixhans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | elaidixhnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | elaidirè / elaidixhrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | elaidixheu |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | elaidixhe |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | elaidi |
Ôtes codjowaedjes | come prusti |
elaidi (viebe å coplemint)
- rinde laid.
- I leye si båbe, ça l' elaidixh.
- Vos vs elaidixhoz e vos fårdant.
- Les pokes elaidixhèt l' ci k' els a.
- ÎDÅ. Dji nel hai nén, il est si bon.
HAMÅL. – Il a l’ sak, çoula n’ l’ elaidixh nén. — Joseph Mignolet, « Al Bèle Fontinne », comèdèye di treûs akes, 1924, p.17 (fråze rifondowe).
- èn pus inmer (ene sacwè k' on veyeut, k' on magnive voltî).
- Dj' a tant magnî des mosses ki dji les a elaidi.
- Adiè les longuès pormoennådes,
Et tos les plaijhis di l' esté:
On-z elaidixh les camaerådes:
On n' pinse pus k' a bén s' acovter,
Por mi c' est rén, dju m' refrene. — Martin Lejeune, "Prétimps dè coûr", 1897 (fråze rifondowe). - Vola pus d' on moes k' on l' roveye ;
Pus d' on moes k' on l' a-st elaidi. — Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.149, « Lu tchin djalos » (fråze rifondowe).
- èn pus rwaitî ses djonnes, cwiter s' ni, tot djåzant d' èn oujhea.
- L' oujhea a elaidi ses djonnes.
- C' est on ni k' est elaidi.
- aprotchî d' on ni d' oujhea, aduzer les oûs u les djonnes, çou ki va leyî ene odeur ki frè k' el covresse ni covrè pus ses oûs.
- I n' fåt nén elaidi l' ni, oubén les meres ni vénront pus.
- Vos avoz elaidi l' ni, les oujheas l' elaidixhront.
- I n' fåt nén k' on shofele so les oûs, on ls elaidixhreut.
- Dins des ptits potikets, gn aveut des oûs di ptits oujheas; les nûtons les alént ramasser dins les nis k' les efants d' Anlè avént elaidi (O. Marchal, rat. pa L. Mahin).
- leyî djus on cåbaret, on botike.
- Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
- gåtchî.
- Sins çoula, dji n’ åreu nén vnou, dj’ åreu yeu sogne d’ elaidi vosse pitite fiesse. — Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.99 (fråze rifondowe).
- (éndjolike) fé ene flotche, ki va astoker on programe.
- Vos avoz elaidi ç' programe ci; si ça ricmince, dimandez cwè a voste éndjolisse.
- (å prono : s’ elaidi)
Ratourneures
[candjî]- elaidi s’ ni : cwiter ses efants, tot djåzant d' ene feme.
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]èn pus inmer (ene sacwè k' on veyeut, k' on magnive voltî)
- Francès : être dégoûté (fr) de, prendre en aversion (fr), mépriser (fr)
abandner ene niyêye
- Francès : abandonner (fr), délaisser (fr) un nid Modele:wa+f
aprotchî on ni d' oujhea
- Francès : laisser une empreinte olfactive dans un nid qui fait que la mère ne reconnaît plus ses petits et les abandonne Modele:wa+f
leyî djus ene botike
- Francès : abandonner (fr) un établissement, ruiner (fr)
fé ene flotche, ki va astoker on programe
elaidi s' ni
- Francès : abandonner ses efants (en parlant d'une femme) (nén ratournåve direk e francès)
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots å rfondaedje so balance
- Viebes do walon avou l' cawete -e
- Viebes do walon avou l' betchete i-
- Mots do walon di troes pîs
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come prusti
- Viebes del cwatrinme troke
- Motlî do walon po l' éndjolike
- Mots do walon avou des ratourneures
- Mots do walon nén ratournåves mot po mot e francès