hé
Apparence
Etimolodjeye 1
[candjî]Tayon-bodje vî francike « haisi » (bouxhon); mot cité dins l’ FEW 16 122a.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /he/ /hiː/ (minme prononçaedje cåzu pattavå) (H prumrece)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /he/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
hé | hés |
hé femrin (vî mot)
- (djeyografeye) plaece metowe foirt a tiene avou des ptits åbes, u des brouyires.
- Ene hé, c' est on bwès pirixheus — ALW 6 so les pires et les åbes (fråze rifondowe et rarindjeye).
- Est çki vos cnoxhoz
Nanesse di so les hés
K' on lome li ptite crolêye ? — Jean Bury, Joyeux rèspleus (1899), "Po plaire à Nanèsse" (fråze rifondowe). - C' est vos ki m' a fwait l' åmonne d' on clairisse po faxhete,
Les sospirs di vos hés fiestént mes prumîs pas
— Louis Lagauche, "L' inmant", Li tchanson del Mouze, (1947), p. 109 (fråze rifondowe).
- bwès k' on taeye po s' tchåfer.
- (mot d’ foistî) (pa stindaedje do sinse) bwès d' sapéns rplanté so ces plaeces la.
- La, c' est ene hé d' sapéns — ALW 6 so les pires et les åbes (fråze rifondowe et rarindjeye).
- Nos avans trecôpé l' hé avou toplin d' sapéns, nosse moteur endè poleut pus tot-z arivant sol hôt — Raymond Dambly (fråze rifondowe).
- pôve tere, nén tcherwêye.
Parintaedje
[candjî]Mots d’ aplacaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]- (bwès k' on taeye po s' tchåfer): virêye, rasse, taeye
- (pôve tere, nén coûtivêye): berîxhe, gonxhire, trîxhe; Loukîz a : « trîxhe »
Ortografeyes
[candjî]E li scrîta (1100-1600) :
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : C13
Ratournaedjes
[candjî]pôve bwès, metou so on pindant d' tiene
- Francès : heid (fr) (dins les nos d' plaeces d' aplacaedje tîxhon come "Chauveheid"), lande boisée (fr); versant boisé (fr)
pôve tere riplantêye Loukîz a : plantisse
- Francès : bois (fr), plantation (fr)
tere nén tcherwêye Loukîz a : trîxhe
- Francès : terre inculte (fr), friche (fr)
Etimolodjeye 2
[candjî]Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /he/ /je/ /e/ (H prumrece)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /he/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
hé | hés |
hé omrin
- (mot des cotlîs) hawea avou deus u troes dints po foyî l' corti.
- (mot des cinsîs) fotche avou des rployîs dints po haetchî l' ansene.
- Prindoz l' hé po saetchî l' fumî djus do barot — D.T.W.
- Il ont apicî on hé po rsaetchî l' ansene do ståve — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
- Li gablou mousse e botike et tchait djusse so l’ mwaisse; «Bondjoû, mwaisse, dj’ åreu dandjî d’ on hé ås cwate dints, s’ i vs plait bén». Li mwaisse lyi fote ene tchofe a s’ mashale pask' i n' aveut nén cåzé francès avou lu — Li Rantoele, l° 85 p. 3 (fråze rarindjeye).
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]- (fotche riployeye): havet
===== Ortografeyes =====»
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : R13
Ratournaedjes
[candjî] hawe ås dints riployîs a scwere
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant do vî francike
- Mots ki s' prononcèt parey cåzu totavå
- Mots avou on H prumrece
- Mots do walon d' on seu pî
- Sustantifs do walon
- Motlî do walon pol djeyografeye
- Motlî do walon des foistîs
- Motlî do walon po les cotlîs
- Motlî do walon po les cinsîs
- Mots do walon nén ratournåves mot po mot e francès