rascoyî
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Do viebe « ascoyî », avou l’ betchete « r- » des viebes
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ʀa.skɔ.jiː/ Prononçaedje a radjouter
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ʀa.skɔ.jiː/
- Ricepeures : ras·co·yî
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | rascoye |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | rascoyîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | rascoyans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | rascoynut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | rascoyrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | rascoyive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | rascoye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | rascoyî |
Ôtes codjowaedjes | come waitî |
rascoyî(viebe å coplemint)
- prinde (des dinrêyes, des fruts maweurs, les oûs des poyes).
- Dj' a ddja rascoyî l' four al Sint-Djhan.
- A cwè bon rascoyî des rôzes,
S' on n' a nén l' droet d' les oder ? — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Les lign’rais dè Bon Diu", p.45 (fråze rifondowe).
- atraper (ene sacwè ki tome).
- Sårè-t i rascoyî ç' bale la ? — Motî do Coûtchant walon (fråze rifondowe et rarindjeye).
- wårder et sognî e s' måjhone on djonne efant, ene biesse, ene sakî el målmezåjhe.
- Tot l’ monde el kidjetéve, et mi,
Sins tuzer pus lon ki m’ narene,
Dji rascoya l’ pôve ôrfulinne,
Ki l’ fwin et l’ froed fjheut djemi. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), « On sai bin pô çou qu’on ramasse », p.81 (fråze rifondowe).
- Tot l’ monde el kidjetéve, et mi,
- (imådjreçmint) rashonner (des sacwès nén djondåves come des sovnis), riçure (ene sacwè nén djondåve, come on riya).
- Awè ciete,
Les sovnis ki dj' a rascoyî,
Ki nos rapinsèt nosse payis,
Ni meritèt nén k' on les cdjete. — Joseph Vrindts, "Vîx Lîge" (1901), "Ax léheus" (fråze rifondowe). - Cwand dj' va passer
D' l' ôte des costés
A! si mes efants serént la
Po rascoyî
M’ dierin riya
Eyet rployî
M’ drap d’ essevli ! — Li Rantoele, l° 110, bontins 2024 (fråze rarindjeye).
- Awè ciete,
- atraper ene so l' ôte (totès målès sacwès nén djondåves: sovnis, rascråwe).
- Dj' a rascoyî leus måvastés, leus mintreyes — Christian Thonet (fråze rifondowe).
- Les pôves, mågré l’ mizere,
Mågré tos les måleurs k’ i rascoyèt sol tere,
Il esperèt cwand minme, et vont-st el wåde di Diu. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.59, “Li Feume Malâde” (fråze rifondowe). - Ouy, on vs dit tot riyant k’ il a ene moxhe e cervea,
Li båbô k’ vout po ls ôtes rascoyî des bourseas. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pasquèye », 1922, p.107 (fråze rifondowe). - Tot-z esperant l' påye, c' est l' displi k' on rascoye. — Joseph Mignolet, "Al bèle fontinne, comèdèye è treûs-akes", 1924, p.40 (fråze rifondowe).
- Divins les cis k' cwerèt leu voye
Å triviè des poennes k' on rascoye
E l' vicåreye, a tot côp bon ;
Kibin nd a t i don come mi-minme
K' ont dvou rovyî tot çou k' on inme. — Louis Lagauche, "L' inmant", Li tchanson del Mouze, (1947), p. 104 (fråze rifondowe).
- (imådjreçmint) (al vwès passive) prinde po fé passer des mwais moumints.
- C'est bén pô d' tchoi çou k' vos avoz sofrou a costé des cis k' ont yeu des si målès passes, k' ont stou si foirt temtés, k' ont stou si gråvmint rascoyîs, k' ont stou si sovint asprovés et rasbroufés. — Jean Bosly, ratournant L' imitåcion d' Djezus-Cri.
- aveur (ene sacwè k' on merite).
- Nos peres k’ ont sepou rascoyî
Li rnon ki nos rhåsse pol djoû d’ ouy,
Ont tant d’ valeur divant mes ouys,
Ki dji les vôreu rabressî. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.33, “Walon d’vant tot !” (fråze rifondowe).
- Nos peres k’ ont sepou rascoyî
- boere (des veres) onk après l' ôte.
- I s’ ala vindjî dvins ene gargote,
Et rascoya sacwants hûfions. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.9, “Ine Mâle Journêye” (fråze rifondowe).
- I s’ ala vindjî dvins ene gargote,
Parintaedje
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]wårder et sognî e s' måjhone on djonne efant, ene biesse, ene sakî e målmezåjhe
- Francès : recueillir (fr)
{{ratour|atraper ene sacwè ki tome |fr= recueillir (fr), [[rattraper} #Francès|rattraper}]] [[:fr:rattraper} #Français|(fr)]]
ramexhner des sovnis
- Francès : recueillir (fr), récolter (fr)
boere al cawêye
- Francès : avaler (fr) (coup sur coup), ingurgiter (fr)
Pårticipe erirece
[candjî]Modele:-per-î rascoyî omrin
- Pårticipe erirece omrin do viebe "rascoyî".
- Ont i ddja rascoyî les djaeyes ?
Addjectif
[candjî]- Vos seroz dins l’ coulot ene viye feme rascoyeye. — Maujeni, Noer Boton l° 505, p. 9. (fråze rifondowe).
- Li colera d’ meye ût cint swessante shijhe
Fjheut des ravadjes tot avå l’ payis,
Mins Djudla fourit des pus rascoyîs. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.115, “Li Cholèrâ” (fråze rifondowe).