Aller au contenu

tchabote

Èn årtike di Wiccionaire.
(Redjiblé di tchabotêye)
Loukîz eto : tchaboté.

Etimolodjeye

[candjî]

Bodje « bote » ‎(« bot ») avou l’ betchete « tcha- ».

Prononçaedje

[candjî]

Sustantif

[candjî]
singulî pluriyal
tchabote tchabotes

tchabote femrin

  1. trô dins èn åbe, sovint tot djåzant d' ene biesse k' î a fwait s' niyêye.
    • A l' intrêye d' ene tchabote d' ene melêye, on cradjolé oujhea atchôke si tiesse Léon Demarche (fråze rifondowe).
    • Bén sovint, dins lès prëmis djoûs d’ l’ëviêr, dès marcotes së mètîn’ è cwète dins one tchabote au pîd dè l’ sau èt î d’meûrer jusqu’au bon timps. — Marcelle Fochon-UIyttebroeck, Lë vî sau dè l' rouwe dè vëladje.
    • Les dispiertés moxhons si froûleus les ôtes djoûs,
      Schoyît bén vite leus plomes ; et, tot stitchant l' tiesse foû
      Des tchabotes, la k' avént leus ptitès fômes-eclôses;
      I fjhît tchiripe di djoye come ås beas moes des rozes! Louis Lagauche, "Mayon" (1923), p. 53 (fråze rifondowe).
  2. trô dins ene rotche.
    • Sacwantès munutes pus tård, i resconternut des moxhes-å-feu, sitindowes dins ene tchabote. (Marie Vandenheuvel).
    • Asteure, la, dj' el veyeu bén, racrapoté dins ene tchabote do meur. Lucyin Mahin. (ratournant Guy Denis)
    • Dizo l' fornea do marixhå, gn av ene pitite tchabote po-z î hiner les cindes
  3. trô dins l' meur d' ene måjhon, d' ene tchapele avou ene postere di sint, u d' l' Aviedje).
    • Gn a des fleurs ki gåyotèt les ptitès tchabotes Jacques Morayns (fråze rifondowe).
    • Kibén nd a-t i nén oyou, l' pôve Lambiet, des «miyård di no di hu» dizo s' tchabote. Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
    • Les djins batént li smele So les soûs des tchabotes. Eli Michel (fråze rifondowe).
    • I rotéve insi trote minote
      Sol pôve pazea ki divneut tot vert
      Afisse d' aler dire on påter
      A ene aviedje k' esteut dvins ene tchabote. Louis Lagauche, "Les belès-eures" (1928), p. 71 (fråze rifondowe).
  4. (antomeye) creus dvins on dint.
    • Tchabote d' on dint. Motî Haust (fråze rifondowe).
  5. {med|wa}} trô dvins on dint.
  6. (mot d’ rilidjon) plaece po s' kifessî.
    • Il e-st el tchabote. Motî Haust (fråze rifondowe).
  7. plaece po s' ahouter.
    • Dji rot’rè dreût d’vant mi tant qu’dji troûve ine tchabote
      Dji rot’rè tant qui l’Sôrt mi brêsse on djoû : « Ahote ! »
      — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.112.
  8. trô, catchete.
    • — Ji v’ vou mètte hoûye foû sogne, di tot riant l’ banquî,
      Qui glètéve à l’ louquî :
      Vo-chal cint bais louis, cachîz-lès d’vins ’ne chabotte
      Po passer lès deurès nouquiotte.
      Antoine Kirsch, Li sa'vtî èt l' banquî, 1889.
  9. sôre di lodjete dins ene tchetoere wice ki les molons des moxhes sont aclevés et ki les moxhes raplenixhèt di låme po sorviker termetant l'ivier
  10. fôme-eclôse, pitite tchambe d' on moenne e s' mostî.
    • E s' tchabote mwaisse Djerå doirméve
      A n' rén ôre do brut k' on fjhéve
      — Ep. Martial, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, ‘’Li savtî des recoletes’’, 69-73 (fråze rifondowe).

Ratourneures

[candjî]
  1. apicî l' oujhea dvins s’ tchabote

Parintaedje

[candjî]

Sinonimeye

[candjî]
trawé dint

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

[candjî]
trô dins èn åbe
trô dins ene rotche
avrûle
trô dins l' meur d' ene måjhon
trô toplén di låme dins ene tchetoere
plaece po s' kifessî
fôme-eclôse d' on covint