î
Apparence
Etimolodjeye 1
[candjî]Tayon-bodje latén « hic » (çoucial). Haust dene li latén « ibi » k’ a dné l’ vî francès « iv ».
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /iː/ /i/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /iː/
Adviebe
[candjî]î (nén candjåve)
- la (mostere ene plaece).
- Dj’ î a stî mwints côps.
- Elle a tofer li linwe foû del boke ; elle l’ î aveut co surmint ? — Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
- insi, come ça, di cisse façon la.
- Il esteut l’ cou å hôt : on l’ î aveut metou. — Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
- insi.
- C’ est drole, avou nozôtes, k’ i n’ djåze måy walon et avou vosse mononoke, k’ il î djåze. — Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
- Li gregne n’ est nén trop prope mins on l’ î frè. — Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
- Dj’ a yeu télmint froed mes djnos ki d’ els î a co. — Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
- Lome lu "putin" divant k’ ele ni t’ î lome. — Émile Pècheur (fråze rifondowe).
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
- î : E1
Ôtès ortografeyes (avou des sourdants nén rkinoxhous) :
- y :
Ratournaedjes
[candjî]insi, di cisse façon la
- Francès : ainsi (fr), de la sorte (fr)
Prono d’ djin coplemint
[candjî]î neute
- a çoula (coplemint indirek).
- Dj’ î pinse tos les djoûs.
- I n’ tapèt pus ås pires ; les grands n’ î tapèt pus, todi. — Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
- li (atribut).
- Les teres sont bounes mins l’ air n’ î est nén. — Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
- I n’ a nén co stî sôdård, mins il î serè co rade. — Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
- Li ci k’ est bon î pinse les ôtes. — Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
- Si vs n’ estîz nén malåde divant, tos vos tourmints vs î åront fwait divni. — Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
- Les oidje sont maweures mins ls avoennes n’ î sont nén co. — Sintake Rimåke (fråze rifondowe).
Ortografeyes
[candjî]Ôtès ortografeyes (avou des sourdants nén rkinoxhous) :
- î :
- y :
I gn a cåzu rén dins ci hagnon ci, mins si vos irîz rnaxhî dins des ôtes motîs, et trover l’ mot « î », riherez ciddé li scrijha do mot ki vos î avoz trové, et l’ rahouca do motî el Djivêye des motîs do walon.
Ratournaedjes
[candjî]Omofoneye possibe
[candjî]- (/i/) i (prono sudjet do rwaitant)
Etimolodjeye 2
[candjî]Tayon-bodje latén « eram » (dj’ esteu).
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /iː/ /e/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /iː/
- Ricepeures : nén rcepåve
Codjowa
[candjî]î
- durant indicatif erirece (imparfait), prumire djin do singulî, do viebe « esse ».
- Dj’ î scran, dj’ î sketé, et i m’ faleut bouter å niût.
Sinonimeye
[candjî]Sipårdaedje do mot
[candjî]w. do Coûtchant (Nonne)
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
- î : O0
Ratournaedjes
[candjî]Omofoneye possibe
[candjî]Prononçaedje
[candjî]- AFE : /iː/
Etimolodjeye 1
[candjî]Årtike
[candjî]î omrin
- on.
- Dj’ê î sou. — Motlî Jacob di Warmich.
- Dj’ a-st on sô.
- La bîje èt lu slo su tchicanièt, tchèkun achûrant ki c’êre lu lu pus fört, cand-t is-ant veû î voyadjeû ki s’amounét, tout ratortiè dès s’ grand paltot. — Calixte Culot, ratournant ene fåve d’ Ezope, Li bijhe et l’ solea.
- Li bijhe et li slo si tchicanént, tchaeconk assurant ki c’ ere lu li pus foirt, cwand il ont veu on voyaedjeu ki s’ amoennéve, tot ratoirtyî dins s’ grand paltot.
- D’après î viè dictån, lès fames causant brâmèt. Més èles savant tout-ossi biè fâre vausè d’ zoules. — Dominique Henrard, Lives «Cåzans walon».
- Dj’ê î sou. — Motlî Jacob di Warmich.
Sipårdaedje do mot
[candjî]Tchestrolet (waitîz eto l' prononçaedje coinrece in pol minme mot)
Etimolodjeye 2
[candjî]Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
î | îs |
î omrin
- iy.
- Les îs pièrdus au lon, timps qui l’ moteûr ronfèle,
Is sont stampès tènant d’ ène mwain seûre èl vèrnia.
Is min’nu leû Nârcisse ou bén leû n’Anna-Belle
Qu’i nîve, qu’i plouve, qu’i djèle ou bén qu’i fèye solia. — Georges Fay, Èl Bourdon, lº 329, 1989, « Les Bat’lîs ».
- Les îs pièrdus au lon, timps qui l’ moteûr ronfèle,
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Sipårdaedje do mot
[candjî]Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon d' on seu pî
- Mots do walon vinant do latén
- Mots ki s' prononcèt parey cåzu totavå
- Adviebes
- Mots nén candjåves do walon
- Pronos d' djins coplemints do walon
- Codjowas do walon
- Codjowas do cåzant do Durant Indicatif Erirece do walon
- Mots do Coûtchant walon
- Mots do walon scrîts e Feller
- Mots do walon scrîts e Feller d' on seu pî
- Årtikes do walon scrîts e Feller
- Mots do Tchestrolet scrîts e Feller
- Mots del Basse Årdene sicrîts e Feller
- Sustantifs do walon scrîts e Feller
- Mots do Coûtchant walon scrîts e Feller